Sobota, 8 lutego 2025
WydawcaInstytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
AutorAnna A. Szablowska, Anna Wiszniewska
RecenzentJerzy Brukwicki
Miejsce publikacjiWarszawa
Rok publikacji2024
Liczba stron292
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 1/2025

Cepelia – Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego – była organizacją wspierającą i promującą sztukę zakorzenioną w rodzimych tradycjach, zanurzoną w kulturze wiejskiej, autentyczną i piękną. Istniała w latach 1949–1990. Przez kolejne trzydzieści lat zastępowała ją Fundacja „Cepelia” – Polska Sztuka i Rękodzieło (ostatni sklep Cepelii w Warszawie przy ul. Chmielnej 8 zamknięty został jesienią 2020 roku). Publikacja „Plakat z kręgu Cepelii w zbiorach Instytutu Sztuki PAN” opisuje i dokumentuje działalność obu instytucji promujących wartości kulturowe rękodzieła i samorodnej sztuki ludowej, upowszechniających różnorodność i barwność polskiego folkloru. Jedną z form ich reklamowych aktywności i przedsięwzięć – obok wystaw, targów i jarmarków sztuki ludowej w kraju i za granicą – było wydawanie plakatów. Na zlecenie Cepelii ukazało się wiele znakomitych drukowanych prac, zaprojektowanych przez najwybitniejszych polskich grafików, malarzy i fotografików.

Album prezentuje ponad 110 plakatów cepeliowskich z  lat 1960–2014 autorstwa Bohdana Bocianowskiego, Danuty Cesarskiej, Jerzego Czerniawskiego, Huberta Hilschera, Laury Janowskiej, Tadeusza Jodłowskiego, Jacka Konarzewskiego, Jana Młodożeńca, Józefa Mroszczaka, Władysława Pluty, Karola Popka, Ewy Salamon, Jana Sawki, Wiesława Sawczuka, Joanny Sedlaczek, Waldemara Świerzego, Macieja Urbańca, Wojciecha Zamecznika i kilku innych, nierozpoznanych twórców.

Malownicze, efektowne plakaty z kręgu Cepelii skutecznie oddziaływały na przechodniów, wzbudzały podziw i  zachwycały rodzimego i zagranicznego widza, zdobywały liczne nagrody i wyróżnienia na prestiżowych krajowych i międzynarodowych konkursach i wystawach (np. Złoty Medal dla Jana Młodożeńca za pracę „Cepeliada 79” na VIII Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie w 1980 roku). Urzekały zwięzłą, wyrazistą formą graficzną i poetyckim nastrojem, spontanicznością, uwypuklały ideę ludowości, promowały ludowe artystki i  artystów, reklamowały cepeliowskie festyny i festiwale, dzieła sztuki, biżuterię, tkaniny i meble. Wyróżniały się rozmaitością plastycznych rozwiązań: od realistycznych przedstawień po umiarkowanie abstrakcyjne wizje, logiką przekazu, intensywnym kolorem. Ukazywały urodę i wdzięk nie tylko drewnianych ptaszków i kogucików, aniołków, świątków, frasobliwych, szopek bożonarodzeniowych, wielkanocnych palm i pisanek, barwnych strojów i chust, tkanin, kilimów i bieżników, regionalnych pasiaków, haftów, ceramicznych wazonów, dzbanów i talerzy, lalek, zabawek, koników na biegunach, ale ukazywały także wiejskie pejzaże, przydrożne wierzby, miejskie krajobrazy, wiejskie kapele i grupy taneczne, kolędników, juhasów i zbójników. Z klimatem samorodnej sztuki ludowej najlepiej korespondowały swoiste kody graficzne Huberta Hilschera, Jana Młodożeńca, Waldemara Świerzego, Macieja Urbańca: magiczne, wykorzystujące ludyczne symbole i znaki, wzmocnione genialnym zastosowaniem koloru, po mistrzowsku nawiązujące do jej źródeł i sensu.

Znakiem firmowym, identyfikatorem wizualnym Cepelii był bardzo popularny w polskim zdobnictwie wiejskim kogut, który dominował na wieżach kościołów, dachach domostw, przydrożnych kapliczkach, haftach, obrusach, glinianych misach, wycinankach. Rozpoznawalny logotyp zaprojektował na początku lat pięćdziesiątych Jan Hollender, wybitny projektant grafiki wydawniczej, inicjator i komisarz Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawy Znaków Graficznych (Warszawa, 1969).

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ