Niemiecka agresja na Związek Sowiecki zadecydowała
o mapie powojennej Europy – taka jest konkluzja
najnowszej pracy sir Iana Kershawa, profesora
historii na uniwersytecie w Sheffield, autora
najobszerniejszej biografii Adolfa Hitlera. Według
brytyjskiego naukowca na przebieg II wojny wpłynęła
seria powiązanych z sobą decyzji politycznomilitarnych
podjętych między majem 1940 a grudniem
1941 roku. Już wtedy – twierdzi – „rozpisane
zostały role na późniejsze lata” – w tym na konferencje
w Jałcie i Poczdamie, gdzie przypieczętowano tylko reguły geopolitycznego
podziału świata. Kershaw szuka powodów, dla których wydarzenia potoczyły się tak, jak się potoczyły. Analizuje wpływ czynników
ustrojowych na mechanizm podejmowania rozstrzygnięć politycznych.
Koncentruje się na szczególnym znaczeniu w tamtych czasach ideologii.
Nie zapomina o uwzględnieniu osobowości przywódców (świeżo
upieczonego premiera – Winstona Churchilla – traktowano początkowo
ze sceptycyzmem; całkiem inny wymiar miała władza Stalina czy
Hitlera, zaś wojenne lata Roosevelta zdeterminowała postępująca choroba,
która niewątpliwie spotęgowała jego zdumiewającą ustępliwość
wobec Sowietów). Na to wszystko, oczywiście, nakładał się wzgląd na
opinię publiczną i ambicje elit – szczególnie wojskowych.

Rezultat eseistycznych rozważań profesora stanowi kolorowa panorama
mało znanych epizodów dziejów, uzupełniona drobiazgowym
opisem prawideł determinujących polityków. Szkoda jedynie, że renomowany
badacz zupełnie zignorował teorię o planowanym ataku ZSRR
na III Rzeszę, jak wynika z dokumentów odkrytych – niezależnie od
siebie – przez Davida Irvinga oraz Wiktora Suworowa.