Czwartek, 7 kwietnia 2022
WydawcaIPN
AutorKazimierz Maciąg
RecenzentTomasz Zb. Zapert
Miejsce publikacjiWarszawa
Rok publikacji2021
Liczba stron536
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 3/2022

Spuścizna literacka bohatera tej monografii – patrona roku 2022 – jest wciąż tak trudno dostępna w Polsce. „Droga donikąd” znajduje się w kanonie lektur licealnych, ale w bibliotekach szkolnych jej brak. Dobrze się więc stało, że możemy przynajmniej zapoznać się z kolejami losu najwybitniejszego – moim zdaniem – prozaika polskiego drugiej połowy dwudziestego stulecia. Profesor Kazimierz Maciąg skrupulatnie i wnikliwie podąża ścieżką życiową opisywanego.

Ujawnia, że zanim Józef Mackiewicz chwycił za pióro, zamierzał zostać przyrodnikiem, jego droga do literatury wiodła przez dziennikarstwo, zaś juweniliami były – powstały na cztery ręce dramat i pisana kolektywnie powieść. Natomiast samodzielny debiut literacki autora „Lewej wolnej” rekomendował sam Ferdynand Ossendowski.

Z biografii dowiemy się również, jak to się stało, że Mackiewicz opublikował tekst na łamach prasy litewskiej, jak zareagował na lituanizację Wileńszczyzny, dlaczego NKWD go przesłuchiwało, lecz nie aresztowało…

Sporo miejsca w książce zajmuje opowieść o antybolszewickich tekstach zamieszczanych przez pisarza w „Gońcu Wileńskim”, piśmie wydawanym przez Niemców, które wywołały niebezpieczne dla autora reperkusje. Zmanipulowana przez macki sowieckiej agentury wileńska komórka Armii Krajowej wydała nawet wyrok śmierci na Mackiewicza. Na szczęście mający go wykonać Sergiusz Piasecki, inny tęgi literat, odmówił.

Spuścizna literacka Józefa Mackiewicza jest w Polsce prawie niedostępna. Na półkach w księgarniach stacjonarnych prawdopodobnie nie znajdziemy żadnej jego książki. Lepiej jest w księgarniach internetowych i portalach aukcyjnych, gdzie można zamówić także „Drogę donikąd”, chociaż w cenie mniej więcej dwukrotnie wyższej niż inne powieści – lektury szkolne.

W okresie PRL-u książki Mackiewicza były wydawane – za zgodą autora – przez wydawnictwa podziemne. Po zgonie pisarza prawa odziedziczyła Barbara Toporska, a po jej śmierci – Nina Karsov-Szechter, właścicielka londyńskiego wydawnictwa Kontra, która wcześniej pozostawała w kręgu towarzyskim Mackiewiczów. Przed kilkunastu laty toczył się długoletni spór sądowy o prawa autorskie, w którym brała udział córka pisarza mieszkająca w Polsce, Halina Mackiewicz. Rzecz trwała wiele lat, w obronie praw córki wypowiadali się m.in. Jacek Trznadel, Włodzimierz Odojewski, Kazimierz Orłoś i Marek Nowakowski (proces wiązał się także ze sprawą wydania „Zbrodni katyńskiej” Mackiewicza). Sporo detali na jej temat można znaleźć w źródłach internetowych, a także w doskonałej książce Grzegorza Eberhardta „Pisarz dla dorosłych”. Obecnie stan prawny jest taki, że właścicielką praw autorskich do twórczości Józefa Mackiewicza jest Nina Karsov-Szechter. „Tymczasem dorobek pisarza jest wciąż trudno dostępny, choć jeżeli ktoś wie, czego chce szukać, to oczywiście znajdzie. Natomiast pisarz jest twórcą tej rangi, że przynajmniej kilka jego książek powinno stale czekać na czytelnika” – akcentuje autor tej biografii.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ