W żółwim tempie, ale jednak odrabiamy zaległości polskiego piśmiennictwa emigracyjnego. Kolejny tego przejaw stanowi edycja niniejszego dzieła, powstałego w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Jego fabuła obejmuje lata 1919‑21.

W pierwszej części poznajemy piętnastolatka, Staszka Majewskiego. Razem z rodzicami i dwiema siostrami mieszka w Jejsku nad Morzem Azowskim. Losy dojrzewającego w przyśpieszonym tempie – na skutek obrotów koła historii – bohatera śledzimy na tle dziejowej zawieruchy targającej Rosją w drugiej połowie drugiej dekady zeszłego wieku. Stasia otaczają koledzy, w tym najbliższy, Ormianin, Grisza Aszwajanc. Wspólnie handlują: sprzedają produkowane w domu papierosy i samogon, wspomagając rodzinne budżety. Majewskich obciąża przeszłość. Ojciec, eks‑pułkownik carskiej armii, po przejęciu władzy przez bolszewików uszedł z życiem tylko dlatego, że uratował jednego z nich.

Atmosfera w mieście gęstnieje. Bolszewicy nawołują do rozprawy z  burżuazją i ziemiaństwem i rozprzestrzenienia rewolucji za granicę. Tymczasem doznają klęski pod Warszawą. W Jejsku pojawia się nadzieja na to, że Piłsudski wesprze Wranglem i pobiją „czerwonych”. Niestety sojusz nie dochodzi do skutku…

W obawie przed represjami Staś przenosi się w komysze, czyli trzciny porastające trudno dostępne trzęsawiska. Osada stworzona przez przeciwników bolszewizmu zostaje nazwana Siczą Komyszewską.

Tom drugi traktuje o pobycie Stanisława w stanicy czełbańskiej. Zamieszkali tam Kozacy czarnomorscy hołdują tradycji i wolności. Są też nieustępliwi wobec bolszewików.

Józef Łobodowski wnikliwie i z wyraźnym zachwytem opisuje krajobrazy, przyrodę i obyczaje. Wszystko to ulega dewastacji na skutek nawały barbarzyńców spod znaku czerwonej gwiazdy. Kozacy stawiają im rozpaczliwy opór. Ufają w zbrojną interwencję Zachodu – w tym w tak ciężko już doświadczoną przez komunizm II RP. Na próżno. Rebelia kozacka zostaje utopiona w morzu krwi. Stanisławowi jako jednemu z nielicznych udaje się pozostać przy życiu.

W części ostatniej pt. „Droga powrotna” trafia do przytułku dla bezprizornych. Nadzorcy odnoszą się do podopiecznych obcesowo i brutalnie. Próbują uczynić z nastolatków janczarów komunizmu. Zmuszają do lektury Lenina, Marka, Engelsa i innych teoretyków najbardziej zbrodniczej ideologii w dziejach ludzkości. Uczą pogardy dla religii, donosicielstwa i nienawiści dla wrogów klasowych. A wszystko to przy dźwiękach „Międzynarodówki”. Staś przygotowuje się do ucieczki, marzy o dotarciu do Polski, jawiącej mu się krainą mlekiem i miodem płynącą. Przygotowuje misterny plan. Jednak wie, że w pojedynkę nie uda mu się go urzeczywistnić.

Niewątpliwie ta urzekająca stylistycznie proza inspirowana jest życiorysem autora, jednego z najbardziej nieprzejednanych antykomunistów w historii literatury. Na emigracji – w Hiszpanii – związał się z Radiem Madryt.

Utwory bezkompromisowego w ocenach politycznych pisarza były w PRL zakazane – do jesieni 1988 roku obowiązywał zapis cenzury komunistycznej na Józefa Łobodowskiego. Tym bardziej więc jego trylogia winna stać się lekturą obowiązkową!