Frapujący tytuł‚ głęboka i przemyślana treść. Dwadzieścia osiem tekstów podzielonych – zgodnie z tytułem – na trzy tematyczne grupy
i spiętych rozmową z autorami „Czarnej księgi komunizmu”‚ która pomimo‚ że została opatrzona nagłówkiem „zamiast epilogu” oczywiście
epilogiem jest i do tego jak najbardziej właściwie dobranym.

Trudno określić‚ który z wyróżnionych wątków
jest najważniejszy‚ z którym najbardziej nie możemy sobie dać rady – z problemami polsko-żydowskimi‚ polsko-rosyjskimi (bo nie tylko o Sowietów tu chodzi‚ chociaż wszystko co złe w naszych relacjach z Rosjanami zazwyczaj na „czerwonych” zwalamy)‚ czy też z problemami polsko-polskimi. Jednak kontekst żydowski wydaje się najgłębiej nurtować nie tylko autora‚ ale nas wszystkich – jego czytelników.
„A moim zdaniem to‚ co się stało‚ nie było jednorazowe. To wciąż tkwi w ludzkich duszach – i tym się zajmuję” – mówi Aharon Appelfeld‚ autor powieści „Badenheim 1939”‚ w odniesieniu do całego problemu Zagłady i stosunku do niej w dzisiejszym świecie. Niezwykle sugestywnie
koresponduje z tym następny w kolejności tekst w książce – głośna już recenzja-nierecenzja z jeszcze głośniejszej książki Anny Bikont „My z Jedwabnego”‚ tekst i emocjonalny, i polemiczny, i jednocześnie dokonujący
istotnego przewartościowania‚ a przy tym niezwykle wyważony i z pewnością trafiający do uczuć i przemyśleń wielu czytelników. Teraz czytany wśród innych materiałów w tym obszernym zbiorze nabiera szczególnej wymowy i odbieramy go jeszcze głębiej‚ niż przy pierwszej – gazetowej – publikacji.

Jest to już drugi zbiór tekstów naszego redakcyjnego kolegi. Zadziwia
i wywołuje (życzliwą oczywiście) zazdrość jego oczytanie i erudycja‚
umiejętność operowania piórem i wydobywania ważnych słów od rozmówców. Niech to nie będzie koleżeńska laurka‚ lecz potwierdzenie
pozycji autora w świecie polskiej literatury.