Ukazał się pierwszy tom „Dzieł zebranych” Gustawa
Herlinga-Grudzińskiego, wydania krytycznego
pod redakcją Włodzimierza Boleckiego. 750-stronicowy
wolumin otwiera „Świętokrzyżczyzna”, artykuł
16-letniego ucznia VI klasy gimnazjum im. Stefana
Żeromskiego w Kielcach, opublikowany w 1935
roku w warszawskim międzyszkolnym piśmie „Kuźnia
Młodych”, zamykają zaś teksty z „Żywych i umarłych”,
zbioru szkiców, który ujrzał światło dzienne
w 1945 roku w Rzymie.

Młodzieńcze szkice Gustawa Herlinga-Grudzińskiego zadziwiają swą
dojrzałością, nonkonformizmem i pasją społeczną. Herling wymagał od
literatury – pisze w posłowiu tomu Tomasz Burek – „żeby w stopniu możliwie
najwyższym była »sztuką czarującej intymności«, i oczekiwał, że potrafi
ona odszukiwać nadzwyczajność, wielkość i heroizm w samym rdzeniu życia
zwyczajnego i pospolitego”. Zwraca uwagę charakterystyczna dla całej
twórczości zmarłego w 2000 roku pisarza – solenność, powaga i… nieobecność
humoru. Można by rzec, że przy Herlingu i Karol Irzykowski był
wesołkiem. Dziś możemy „gdybać”, co by się stało, gdyby nie było wojny.
Gustaw Herling-Grudziński dokończyłby zapewne przerwane studia polonistyczne
i – doskonaląc swe umiejętności eseistyczne – stałby się czołowym
krytykiem literackim swej generacji. Stało się inaczej. Młody pisarz
wykonując zadania konspiracyjne udał się na wschód, został aresztowany,
uwięziony, skazany na obóz pracy i zesłany do Archangielskiej obłasti.

Edycja „Dzieł zebranych” Gustawa Herlinag-Grudzińskiego, zaplanowana
jest na 14 tomów (m.in. „Pisma włoskie”, „Inny świat. Dziennik
podróży do Burmy”) plus „Pisma z archiwum”.