W niedzielę 13 listopada w Kordegardzie na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie zakończyła się wystawa zatytułowana „Janusz Krasiński. Przeciw milczeniu” zorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury i Muzeum Literatury wraz z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Wystawa poświęcona była twórcy o niezwykłym życiorysie: Januszowi Krasińskiemu – prozaikowi, dramatopisarzowi, reportażyście, autorowi słuchowisk radiowych i adaptacji teatralnych, prezesowi Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, wielokrotnie nagradzanemu za pracę twórczą.
W Kordegardzie za prezentowano sylwetkę i dorobek Janusza Krasińskiego, pisarza, ale też harcerza Szarych Szeregów, więźnia niemieckich obozów koncentracyjnych oraz komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. Swoim życiem i pracą literacką dawał świadectwo o dwóch totalitarnych systemach zniewalających Polskę i Polaków: bolszewickiej komunie i niemieckim faszyzmie. Jak mówił, żył dla pisania prawdy. Mimo osobistych, traumatycznych doświadczeń, zachował wiarę w ludzi, której uczył swoich czytelników. Przekonywał, że dobro jest niezniszczalne.
Wystawa została otwarta 14 października, w 10. rocznicę śmierci pisarza. Fakty z naznaczonej cierpieniem biografii twórcy i jego osiągnięcia artystyczne prezentowane były w dwóch przestrzeniach: w formie plenerowej przed budynkiem oraz wewnątrz galerii, gdzie obejrzeć można było okładki pierwszych wydań jego książek, afisze i programy teatralne, a także dokumenty świadczące o zaangażowaniu pisarza w życie literackie i społeczne. Uwagę przyciągał „potrójny portret” – powiększona fotografia więzienna Krasińskiego z czasów młodości. Obok przedstawiono litografie Jana Lebensteina ze zbiorów Muzeum Literatury – ilustracje do „Folwarku zwierzęcego” George’a Orwella.
Na planszach pod sufitem projektantka wystawy, Anna Nowak-Kacprzak umieściła „teatr na górze”, znak twórczej wyobraźni rodzącej się w głowie więźnia, przyszłego pisarza, składający się z wybranych kadrów ze spektakli zrealizowanych na podstawie dramatów Janusza Krasińskiego („Czapa”, „Wkrótce nadejdą bracia”, „Filip z prawdą w oczach”) i jego adaptacji teatralnych („Obłęd”, „Wesele raz jeszcze”).
Na wystawie zaprezentowano również materiały audio zawierające wypowiedź pisarza dla Muzeum Literatury z 2012 roku oraz fragment powieści „Na stracenie” czytany przez Wojciecha Sikorę. Postać artysty przybliżył też film dokumentalny zatytułowany „Cenzurowany życiorys” w reżyserii Joanny Żamojdo, w którym Janusz Krasiński opowiadał o swoim życiu naznaczonym dramatycznymi doświadczeniami. Ekspozycję dopełniały cenne archiwalia m.in. z prywatnego zbioru żony, Barbary Krasińskiej, Muzeum Literatury czy Instytutu Teatralnego.
– Wystawę zamykały dwie prace stanowiące symboliczne podsumowanie twórczej drogi życia pisarza: projekt okładki autorstwa Wiesława Wałkuskiego powieści „Na stracenie” oraz płaskorzeźba Jana Kuracińskiego „OPUS 14” przedstawiająca męskie dłonie, wyrażające zarówno siłę jak i bezradność – komentowała kuratorka Maria Pieńkowska.
Janusz Krasiński urodził się 5 lipca 1928 roku w Warszawie, zmarł tragicznie 14 października 2012 roku. Od 1941 roku był członkiem Szarych Szeregów. W czasie Powstania Warszawskiego trafił wraz z matką do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stamtąd oboje zostali wywiezieni do Auschwitz-Birkenau. Później pisarz był więziony w Hersbruck pod Norymbergą, skąd dotarł w „marszu śmierci” do Dachau, gdzie w kwietniu 1945 roku doczekał wyzwolenia. Po powrocie do Polski został aresztowany i skazany na 15 lat więzienia za rzekome działanie przeciwko władzy ludowej. Przebywał w zakładach karnych m.in. w Warszawie na Mokotowie, w Rawiczu i we Wronkach. Odzyskał wolność po dziewięciu latach, w maju 1956 roku. Zadebiutował na łamach tygodnika „Po Prostu” (nr 39/1956) wierszem „Karuzela”. W kolejnych dziełach dawał świadectwo tragicznym doświadczeniom polskich patriotów. W centrum wszystkich jego utworów jest sumienie człowieka poddawane najtrudniejszym próbom. Pięciotomowy cykl, na który składają się powieści: „Na stracenie”, „Twarzą do ściany”, „Niemoc”, „Przed agonią” i „Przełom”, to dzieło dające wgląd w historię Polski na przestrzeni kilkudziesięciu lat.
Kuratorka, koncepcja i scenariusz: Maria Dorota Pieńkowska (Muzeum Literatury), konsultacja: Barbara Krasińska, projekt plastyczny wystawy w Kordegardzie: Anna Nowak-Kacprzak, projekt plastyczny wystawy planszowej: Anna Maria Bauer. Koordynacja: Anna Lebensztejn, Izabela Zychowicz, Muzeum Literatury, Katarzyna Haber (Narodowe Centrum Kultury).
