środa, 31 maja 2023
O literaturze, która w arcytrudnych okolicznościach w wielu wypadkach potrafiła się obronić

Ukazała się nowa książka Krzysztofa Masłonia zatytułowana „Klątwa sprzeczności. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy”.

Jak informuje wydawca, książka zawiera sylwetki ponad trzydziestu dwudziestowiecznych pisarzy polskich – wśród nich Sławomira Mrożka i Zofii Kossak, Stanisława Lema i Stefana Kisielewskiego, Aleksandra Wata i Marii Kuncewiczowej. Dopełnia, choć nie wyczerpuje, tematykę podjętą przez autora w jego wcześniejszych, wydanych również przez oficynę Zysk i S-ka, książkach: „Od glorii do infamii” (2015) i „W pisarskim czyśćcu” (2017). Razem przedstawiają one obraz literatury, która w, zdawałoby się, wyjątkowo niesprzyjających okolicznościach, poddana oddziaływaniu straszliwych totalitaryzmów, sprostała wymaganiom swojego czasu. Półwiecze miedzy 1939 a 1989 rokiem okazać się jednak miało trudną próbą charakterów dla samych ludzi pióra, dla każdego z nich z osobna. Nie wszyscy zdali ten egzamin.

Jak informuje autor we wstępie do nowej książki, prawie wszystkie teksty umieszczone w „Klątwie sprzeczności” miały swój pierwodruk w miesięczniku „Historia do Rzeczy”, gdzie ich pierwszym czytelnikiem był – zmarły, niestety, w tym roku – redaktor Maciej Rosalak. Wyznaje przy tym, że książka jest własnym, na pewno bardzo osobistym, obrazem dwudziestowiecznej literatury polskiej. Literatury, która w arcytrudnych okolicznościach w wielu wypadkach potrafiła się obronić i sprostać wymaganiom swojego, choćby i podłego, czasu. Obawiam się, że nie da się tego powiedzieć o rodzimym piśmiennictwie obecnej doby”.

We wstępie autor składa podziękowania edytorom tomu – Janowi Grzegorczykowi, redaktorowi prowadzącemu, i Tadeuszowi Zyskowi, prezesowi zarządu wydawnictwa Zysk i S-ka. Interesujące rozwiązanie edytorskie jest dziełem Agnieszki Herman, autorki projektu graficznego okładki, oraz Barbary i Przemysława Kidów, twórców projektu graficznego i opracowania technicznego książki.

Krzysztof Masłoń (ur. 1953) studiował filologię polską początkowo w Filii Uniwersytetu Warszawskiego (UW) w Białymstoku, a od 1975 roku na UW w Warszawie; w 1977 roku uzyskał magisterium. Już podczas studiów podjął praktykę dziennikarską w dziale kulturalnym redakcji „Sztandaru Młodych” i zaczął pisać swoje pierwsze recenzje. W 1977 roku otrzymał nagrodę Koła Naukowego Polonistów przy Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego (w dziale krytyki literackiej oraz za utwór poetycki). Na łamach „Sztandaru Młodych” debiutował w 1978 roku omówieniem powieści Mieczysława Olbromskiego „Dyskoteka”; za właściwy debiut krytycznoliteracki uważa opublikowaną w tym czasie recenzję książki Piotra Wierzbickiego „Entuzjasta w szkole”. Recenzje, artykuły, wywiady i noty publikował nadal w „Sztandarze Młodych” do 1981 roku, a także w tygodniku „Razem” (1979, 1984-86; na łamach pisma przeprowadzał wywiady z muzykami rockowymi), w „Świecie Młodych” (1983), „Perspektywach” (1984-85; tu recenzje płyt muzycznych), „Życiu Warszawy” (1987-90; podp. (mas)).

W 1990 roku podjął stałą współpracę z dziennikiem „Rzeczpospolita”, a także z jego dodatkami „Plus Minus” i „Rzeczpospolita i Książki” (przez pewien czas był redaktorem tego dodatku), publikując liczne artykuły, wywiady z pisarzami, recenzje z literatury polskiej i zagranicznej (podp. też: (mas) oraz na łamach tygodniowego dodatku kresowego cykle szkiców „Lektury kresowe” i „Ta joj” (2010-11). Liczne recenzje oraz artykuły promujące i komentujące nowości wydawnicze zamieszczał też w piśmie „Magazyn Literacki KSIĄŻKI” (1998-2007 i od 2017). W 2000 roku otrzymał Nagrodę Ikara, w 2005 roku nagrodę Pikowy Laur, przyznaną przez Polską Izbę Książki za najciekawszą prezentację książki w mediach drukowanych, a w 2006 roku Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od 2005 roku należy do SPP. Był członkiem jury wielu nagród literackich: od 2010 roku kapituły konkursu o „Nagrodę Złotej Ryby”, zorganizowanego przez Fundację M. Rybińskiego, w latach 2006-16 jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, w latach 2011-2020 kapituły Nagrody im. C.K. Norwida (w kategorii literatura; od 2014 przewodniczący), w latach 2014-18 Nagrody „Identitas”, a w latach 2015-20 jury Nagrody Literackiej m.st. Warszawy oraz od 2017 roku Nagrody Literackiej im. M. Nowakowskiego. W latach 2011-12 współpracował z tygodnikiem „Uważam Rze” (tu w 2011 cykl recenzji „Książki kalekie”). W styczniu 2013 roku rozpoczął współpracę z tygodnikiem „Do Rzeczy”, a w 2016 roku podjął współpracę z Polskim Radiem 24, prowadząc do marca 2020 roku stały felieton literacki, a następnie wspólnie z Tomaszem Zapertem cotygodniową audycję o książkach „Poczytnik”. W 2019 roku otrzymał Nagrodę im. W. Hulewicza „za wybitne osiągnięcia w dziedzinie krytyki literackiej”. Odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2018).

Opublikował książki: „Lekcja historii najnowszej” (Wydawnictwo Literackie, 2003), „Miłość nie jest nam dana” (Prószyński i S-ka, 2005), Żydzi, Sowieci i my. (Prószyński i S-ka, 2005), „Bananowy song. Moje lata 70” (Świat Książki – Bertelsmann Media, 2006), „Nie uciec nam od losu” (Prószyński i S-ka, 2006), „Puklerz Mohorta. Lektury kresowe” (Zysk i S-ka, 2014), „Od glorii do infamii. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy” (Zysk i S-ka, 2015), „W pisarskim czyśćcu. Sylwetki dwudziestowiecznych pisarzy” (Zysk i S-ka, 2017) .

(Biogram za IBL PAN „Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku”)

Podaj dalej
Autor: (fran)