„Jeszcze książka nie zginęła?” – pod takim tytułem ukazał się raport o stanie polskiego rynku książki przygotowany na zlecenie Instytutu Książki przez Polską Sieć Ekonomii i sfinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Czytamy w nim:

Polski rynek książki znajduje się w kryzysie strukturalnym, charakteryzującym się postępującą oligopolizacją i zaburzeniem równowagi w łańcuchu wartości.

4 największe firmy dystrybucyjne kontrolują około 80 proc. rynku hurtowego, co prowadzi do systematycznego wypierania mniejszych podmiotów.

Wysokie rabaty narzucane przez dominujących graczy zmuszają wydawnictwa do sztucznego zawyżania cen okładkowych. Przeprowadzone na potrzeby raportu badanie pokazuje, że mediana rabatu dla dystrybucji wynosi 50 proc., a dla księgarń 38 proc.

Mniejsze podmioty na rynku systematycznie tracą możliwość konkurowania przez praktyki takie jak nieterminowe płatności, wymuszanie opłat dodatkowych oraz brak bezpłatnego dostępu do danych sprzedażowych własnych produktów.

Negatywne skutki obecnej sytuacji dotykają wszystkie uczestniczki i uczestników rynku książki. W ciągu dekady 2010-2020 zamknięto w Polsce niemal co trzecią księgarnię, co szczególnie dotknęło mniejsze miejscowości. Osoby tworzące literaturę funkcjonują w warunkach skrajnie prekarnych – mediana ich przychodów z pracy artystycznej wynosi zaledwie 2500 zł brutto miesięcznie.

W przeciwieństwie do innych sektorów kultury i strategicznych rynków polski rynek książki jest niemal całkowicie nieuregulowany. Doświadczenia 15 państw UE pokazują, że odpowiednia regulacja może skutecznie chronić biblioróżnorodność i dostępność kultury.

Aby zmiana na rynku książki miała charakter systemowy, a nie punktowy, musi łączyć regulacje ustawowe z poprawą działania instytucji i programów.

Proponowane rozwiązania to:
1. Ustawa o ochronie rynku książki, w tym:
a. jednolita cena okładkowa;
b. obowiązek przekazywania danych rynkowych;
c. utworzenie funduszu stabilizacyjnego;
d. certyfikowane księgarnie kameralne jako instytucje kultury.
2. Kodeks dobrych praktyk rynku książki.
3. Pilne postępowanie wyjaśniające Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
4. NPRCz 3.0: Reforma Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa.
5. Powołanie Spółdzielni Księgarskiej przez uczestników rynku.

Pełny raport można pobrać TUTAJ

Autorami raportu są: Jan Oleszczuk-Zygmuntowski (współprzewodniczący Polskiej Sieci Ekonomii, Akademia Leona Koźmińskiego), Maciej Sroczyński (Polska Sieć Ekonomii) i Joanna Rachubik (Uniwersytet Warszawski).