Społeczny Instytut Wydawniczy Znak Sp. z o.o.
30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37, tel. (012) 6199501, fax (012) 6199502, http://www.znak.com.pl, e-mail redakcja@znak.com.pl
Rekordowy w historii oficyny był rok 2005, kiedy przychody ze sprzedaży książek wzrosły do poziomu 49,5 mln zł. Sukces spowodowany był przede wszystkim popularnością publikacji związanych ze zmarłym w kwietniu 2005 roku Janem Pawłem II i astronomicznej wręcz sprzedaży w wysokości 1,2 mln egz. tytułu „Pamięć i tożsamość” jego autorstwa.
Wyniki osiągnięte w 2007 roku wskazują, że Znak nie zmarnował finansowego potencjału, jaki udało mu się wówczas zgromadzić. Po spadku przychodów w 2006 roku (28,1 mln zł), kolejny rok przyniósł wzrost o 34 proc., do poziomu 37,6 mln zł. Wydawnictwo opublikowało rekordową liczbę tytułów – 258 pozycji, w tym 122 nowości. Łącznie nakłady wyniosły 1,84 mln egz., a sprzedano 1,59 mln egz. Zatrudnienie w firmie wzrosło o jedną osobę i na koniec roku w wydawnictwie pracowały 74 osoby.
Poza książkami „papieskimi” w ciągu kilku ostatnich lat do największych bestsellerów Znaku należały: „Powstanie ‘44” Normana Daviesa – wydane w 2004 roku, do połowy 2007 roku sprzedano 145 tys. egz., „Oskar i pani Róża” Erica-Emmanuela Schmitta – 177 tys. egz. i wreszcie „Podróże z Herodotem” Ryszarda Kapuścińskiego – 155 tys. egz. Dwa ostatnie tytuły należały do grupy najlepiej sprzedających się także w 2007 roku. „Podróże z Herodotem” osiągnęły sprzedaż w wysokości 43,5 tys. egz., co dało im piąte miejsce wśród bestsellerów roku, natomiast „Oskara i Pani Róży” sprzedano 24,6 tys. egz. (miejsce ósme).
Dużą popularnością cieszyły się także rozmowy Piotra Mucharskiego z Kamilem Durczokiem „Wygrać życie” – pozycja z 2005 roku, sprzedana dotąd w nakładzie ponad 80 tys. egz. Prawdziwym hitem okazała się jednak książka nie związana z tradycyjnym nurtem Znaku, utwór dla młodzieży, czyli wydane pod koniec 2005 roku „Nowe przygody Mikołajka” autorstwa duetu René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, które do końca 2007 roku rozeszły się w 245 tys. egz. We wrześniu 2007 roku w księgarniach pojawiły się „Nowe przygody Mikołajka, tom II”. Do końca roku wydawnictwo sprzedało 168,3 tys. egz., a książka (w swej kategorii) okazała się największym bestsellerem tego okresu. Otrzymała również tytuł Asa Empiku 2007 w kategorii „literatura dziecięca i młodzieżowa”.
Bodaj jednak najważniejszym wydarzeniem edytorskim 2007 roku, przynajmniej biorąc pod uwagę liczbę recenzji i polemik oraz medialne zamieszanie wokół książki i jej autora, była edycja „Księży wobec bezpieki” ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego. Książka, której premiera odbyła się 28 lutego 2007, do końca roku sprzedała się w nakładzie 149,1 tys. egz. Wraz z sukcesem komercyjnym przyszły również nagrody. Autor otrzymał m.in. Nagrodę im. Józefa Mackiewicza oraz Nagrodę im. Pawła Włodkowica przyznawaną przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
Obok tego tytułu najgłośniejszym medialnie wydarzeniem 2007 roku była niewątpliwie ostatnia książka zmarłego na początku roku Ryszarda Kapuścińskiego – „Rwący nurt historii. Zapiski o XX i XXI wieku”. Publikacja zawiera wypowiedzi i zapiski na temat historii, globalizacji i poszczególnych regionów świata: Afryki, Ameryki Łacińskiej, Europy i Rosji. Do końca roku jej sprzedaż przekroczyła 34 tys. egz. Zainteresowaniem czytelników cieszyły się także: najnowsza książka prof. Normana Daviesa „Europa – między wschodem a zachodem”– 40,3 tys. egz., „Podróże z Ryszardem Kapuścińskim. Opowieści 13 tłumaczy” – 24,3 tys. egz. oraz kolejny tytuł Erica-Emmanuela Schmitta „Kiedy byłem dziełem sztuki”– 23,6 tys. egz.
Wśród ciekawych nowości 2007 roku należy wymienić również: „Co to są sepulki? Wszystko o Lemie”, najnowszą powieść Pawła Huelle „Ostatnia wieczerza”, „KRK. Książka o Krakowie” oraz „Tabletki z krzyżykiem” Szymona Hołowni. Książki te od momentu premiery były wielokrotnie nagradzane. Powieść Pawła Huelle otrzymała nominację w pierwszej edycji Nagrody Mediów Publicznych Cogito oraz do Nike 2008. W gronie 20 nominowanych do Nike znalazły się także trzy kolejne książki oficyny: „Rubryka pod różą” Małgorzaty Łukasiewicz, „Kore” Andrzeja Szczeklika oraz „Czarny ogród” Małgorzaty Szejnert.
W drugiej połowie 2007 roku nakładem Znaku ukazała się najnowsza książka peruwiańskiego pisarza Mario Vargasa Llosy „Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki” – 46,5 tys. egz. sprzedanych do końca roku. Znak przejął prawa do książek tego autora, należące wcześniej do warszawskiej Muzy i poznańskiego Rebisu.
Rok 2008 oficyna rozpoczęła od mocnego uderzenia, kiedy na rynku pojawiło się polskie wydanie książki Jana Tomasza Grossa „Strach. Antysemityzm w Polsce po Auschwitz”. Z kolei na wiosnę ukazała się kolejna książka ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego „Moje życie nielegalne”.
Od 1999 roku oficyna wydaje także podręczniki – przede wszystkim do nauki języka polskiego oraz historii w gimnazjum. Razem z publikacjami uzupełniającymi i zeszytami ćwiczeń do końca 2007 roku sprzedaż książek do nauki języka polskiego przekroczyła milion egzemplarzy.
Od początku istnienia Znak utrzymuje bardzo wysoki poziom artystyczny i intelektualny swojej oferty; wśród autorów są m.in.: Jan Paweł II, Władysław Szpilman, Norman Davies, ks. Józef Tischner, Czesław Miłosz, Ryszard Kapuściński, Wisława Szymborska, Antoni Libera,
Obok znakomitych autorów, będących podstawą osiągniętego sukcesu, dwa elementy wyróżniają Znak od większości wydawnictw – sprawna dystrybucja oraz bardzo widoczna i oryginalna promocja książek. Poza wspomnianymi już przykładami „Powstania‘44” czy „Wygrać życie” wspomnieć należy „Pianistę” Władysława Szpilmana, wprowadzonego do księgarń w 2000 roku. Książka w ciągu dwóch miesięcy osiągnęła sprzedaż 33 tys. egz. Jednocześnie była to wówczas jedna z najbardziej nagłaśnianych książek w Polsce. Do promocji włączono wiele znakomitości, publikacja była obecna w radiu i telewizji. Do sukcesu przyczyniła się z pewnością także jej ekranizacja w reżyserii Romana Polańskiego (film zdobył zresztą trzy Oscary). W rezultacie „Pianista” znalazł się na rocznych podsumowaniach list bestsellerów nie tylko w 2000 roku, ale także w latach 2001-2003. Łączna sprzedaż to blisko 200 tys. egz. Jest to po „Pamięci i tożsamości” i „Nowych przygodach Mikołajka” najlepszy wynik wśród wszystkich książek Znaku.
Spośród wielu autorów wydawanych w ostatnich latach wyjątkowe miejsce zajmuje postać Normana Daviesa, którego pierwsza książka – „Boże igrzysko” – ukazała się w Znaku w 1989 roku. Książka ta do końca 2007 roku została sprzedana w nakładzie ok. 200 tys. egz. Każda kolejna publikacja walijskiego historyka była wielkim edytorskim wydarzeniem. Wydana w 1998 roku „Europa” pozwoliła podwoić wartość sprzedaży (książka kosztowała w sprzedaży detalicznej blisko 100 zł), dzięki czemu Znak dołączył do grupy największych polskich wydawnictw (do końca 2007 roku sprzedanych zostało ok. 150 tys. egz. tej pozycji). O handlowym sukcesie „Powstania’44” pisaliśmy już wcześniej. Od 1989 roku wydawnictwo rozprowadziło ponad 700 tys. egz. książek Daviesa.
W ofercie Znaku są także publikacje dla najmłodszych czytelników, wśród których znalazły się m.in. książki Joanny Olech. Od kilku lat Znak jest regularnie nagradzany za publikacje skierowane właśnie do dzieci. W 2006 jury Konkursu na Dziecięcy Bestseller Roku Dong 2007, którego organizatorem jest Polska Sekcja IBBY, jury wyróżniło „Nowe przygody Mikołajka”, a w 2007 roku Dużego Donga otrzymała „Sztuka nie tylko dla dzieci”. Z kolei w maju 2008 roku najwyższe wyróżnienie w 17. edycji konkursu krakowska oficyna otrzymała za książki: „Szukając Alaski” Johna Greena, „A w Wigilię przyjdzie Niedźwiedź” Janoscha, „Dziesięć stron świata” Anny Onichimowskiej, „Pompon w rodzinie Fisiów” Joanny Olech i „Czarno na białym i biało na czarnym” Marcina Brykczyńskiego z ilustracjami Janusza Stannego. Książki nagrodzone zostały także w kolejnej edycji konkursu „Świat przyjazny dziecku”, którego organizatorem jest Komitet Ochrony Praw Dziecka. W kategorii „książki dla dzieci w wieku 5-12 lat” nagrody główne otrzymały „Tajemnicze przygody Kubusia” Macieja Orłosia oraz „Czarno na białym i biało na czarnym”. W tej samej kategorii wyróżnione zostały „Nowe przygody Mikołajka. Tom II”.
W sierpniu 2006 roku Znak powołał nową spółkę – Wydawnictwo Otwarte. Największym sukcesem w pierwszym roku istnienia było „Przesunąć horyzont” autorstwa znanej dziennikarki telewizyjnej i szefowej miesięcznika „National Geographic” Martyny Wojciechowskiej, książka opowiadająca o jej wyprawie na Mount Everest. Od premiery w grudniu 2006 roku książka sprzedała się w nakładzie 22,7 tys. egz. Do końca 2007 roku Otwarte opublikowało ponad 30 tytułów. Firma korzysta z sieci dystrybucyjnej Znaku. W lutym 2007 roku właściciel podniósł jej kapitał zakładowy do 400 tys. zł. Wydaje się, że, jak dotąd, Otwarte nie spełnia pokładanych w nim oczekiwań. W ciągu dwóch lat nie opublikowano bowiem pozycji, która odbiłaby się tak szerokim echem jak wspomnienia Wojciechowskiej.
Społeczny Instytut Wydawniczy Znak powstał w 1959 roku z inicjatywy środowiska związanego z „Tygodnikiem Powszechnym” i istniejącym już miesięcznikiem „Znak”. Od początku był wydawnictwem świeckim, silnie jednak powiązanym z przedstawicielami polskiego Kościoła katolickiego. Wśród autorów nigdy nie brakowało osób duchownych; symboliczny jest fakt, że pierwszą wydaną przez oficynę książką była „Droga krzyżowa” prymasa Stefana Wyszyńskiego, wznowiona w 1999 roku dla uczczenia jubileuszu 40-lecia istnienia oficyny. Związki z Kościołem i ludźmi ówczesnej opozycji antykomunistycznej powodowały, że, chcąc nie chcąc, Znak był przez wiele lat w równym stopniu wydawnictwem, co instytucją społeczno-polityczną (w Sejmie działało nawet koło posłów Znak). Warto zwrócić uwagę, że edytor przez 30 lat był, obok „Tygodnika Powszechnego”, jedyną jawnie działającą instytucją polityczną o dużym zasięgu, która skupiała ludzi krytycznych wobec ówczesnej władzy. Legalność Znaku i jednoczesna niezależność od Kościoła znacznie utrudniała działalność wydawniczą – powodowała ograniczenia zarówno w dostępie do autorów i tytułów, jak i przydziałów papieru. W roku 1961 wydaliśmy dziesięć książek i przez kolejnych 20 lat nie udało się nam przełamać oporu władz przeciw zwiększeniu liczby tytułów. Coś drgnęło dopiero z początkiem lat 80., to znaczy po pierwszej pielgrzymce Jana Pawła II do Polski (czerwiec 1979); po Noblu dla Miłosza (październik 1980): na oficjalne wydanie wyboru jego wierszy władze zgodziły się wówczas – i to w trybie przyspieszonym – przecząc długim okresom, kiedy jedyna odpowiedź na nasze starania i perswazje brzmiała: „że też pan się zawsze musi sprzymierzać z wrogami Polski Ludowej” – wspomina Jacek Woźniakowski, współtwórca Znaku.
Do 1989 roku w ofercie Znaku przeważały książki autorów chrześcijańskich, w tym wiele interesujących prac twórców zachodnich (nie mieliśmy dewiz, ale copyright na książki obcojęzyczne z reguły dawano nam w prezencie – tłumaczy Jacek Woźniakowski). Wśród polskich autorów związanych przez lata ze Znakiem byli m.in.: Czesław Miłosz (w 1999 roku wspólnie z Wydawnictwem Literackim rozpoczęto edycję „Dzieł Zebranych”), Stefan Kisielewski, Jerzy Turowicz, Stanisław Stomma, Antoni Gołubiew, Hanna Malewska, Józef Czapski, Leszek Kołakowski, Stanisław Barańczak, Stanisław Vincenz, Zygmunt Kubiak, Władysław Bartoszewski, Michał Heller, a z autorów duchownych: Karol Wojtyła (pierwsza książka wydana w Znaku już w 1962 roku), kard. Stefan Wyszyński, ks. Józef Tischner, ks. Jan Twardowski, abp Józef Życiński, ks. Mieczysław Maliński, ks. Adam Boniecki.
Po 1989 roku Znak kontynuował dotychczasowy profil, tyle że wraz ze zniesieniem cenzury liczba wydawanych tytułów zaczęła szybko rosnąć i dziś oficyna co roku publikuje ponad sto nowości. W ofercie pojawiło się też trochę lżejszych pozycji (głównie za sprawą Jerzego Illga, który od 1992 roku jest redaktorem naczelnym), część z nich sygnowanych była jako wydawnictwo Signum (np. powieści Małgorzaty Musierowicz, które potem przejęła oficyna Akapit Press).
W czerwcu 2008 roku dyrektor wydawnictwa Znak Danuta Skóra otrzymała z rąk prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Prezydent wręczył ordery działaczom opozycji demokratycznej związanym ze Studenckim Komitetem Solidarności w Krakowie oraz Niezależną Oficyną Wydawniczą Nowa.
Znak – najważniejsze dane
