27 października w wieku 91 lat zmarła prof. dr hab. Maria Bogucka, o której prof. Henryk Samsonowicz napisał w nekrologu zamieszczonym w „Gazecie Stołecznej” z 4 listopada, „wybitna badaczka historii nowożytnej i moja Przyjaciółka”.
Prof. Maria Bogucka była wybitną historyczkę dziejów nowożytnych Polski i Europy, profesorem na Wydziale Filologii Polskiej Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku, autorką licznych publikacji naukowych. Zajmowała się głównie dziejami społeczeństwa, jego kultury i mentalności. Była też badaczką historii kultury materialnej, członkiem Rady Naukowej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w latach 1990-2002, członkiem Komitetu Redakcyjnego „Kwartalnika Historii Kultury Materialnej” w latach 1997-2020.
Studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując magisterium w 1951 roku. Następnie została zatrudniona w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN. Kierowała tam Zakładem Dziejów Nowożytnych.
Badała historię gospodarczą, zwłaszcza Gdańska i jego związków z Europą. W 1955 roku obroniła doktorat przedkładając pracę „Gdańskie rzemiosło tekstylne od XVI do połowy XVII wieku”. Habilitowała się w 1961 roku pracą „Gdańsk jako ośrodek produkcyjny od XIV do połowy XVII wieku”. W 1971 roku została profesorem nadzwyczajnym, a w 1981 roku profesor zwyczajnym. Jej kolejne badania dotyczyły różnych dziedzin historii Polski i historii powszechnej, szczególnie epoki baroku i renesansu (w tym dzieje miast, struktur społecznych, obyczajów i szeroko rozumianej kultury). Opracowała zarysy i syntezy dziejów różnych dziedzin i krajów (Polski, kultury, obyczajów, miast).
W zakresie badań nad kulturą Maria Bogucka zapoczątkowała w latach siedemdziesiątych nowy nurt badawczy, formułując m.in. tematykę gestu jako znaku przynależności do określonej grupy społecznej. Rolę gestu w życiu dawnych społeczeństw przedstawiła w czasie konferencji Instytutu Historii PAN w 1981 roku. Brała też czynny udział w dyskusjach toczących się w tym czasie w Münster, gdzie historycy niemieccy pracujący nad historią rodziny i związkami międzypokoleniowymi i genderowymi podjęli także studium „codzienności”, tworząc niezwykle szybko rozwijający się nowy kierunek badań: „Studia zur Geschichte des Alltags”. Prof. Maria Bogucka swoje zainteresowanie „codziennością” zaczęła od zbudowania teoretycznych podstaw tego zjawiska, formułując w 1996 roku definicję „życia codziennego” i jego odrębności.
Zbudowała też alternatywny wobec Norberta Eliasa model procesu cywilizacyjnego opartego nie o odgórne dyscyplinowanie społeczeństwa, lecz o system obyczajów, w warunkach słabości aparatu państwowego przez samo społeczeństwo egzekwowanych. Stosowanie w badaniach historycznych metod zaczerpniętych z psychologii społecznej i socjologii zaowocowało wysunięciem tez dotyczących mentalności społecznej (stosunek do czasu, do choroby i śmierci, relacje między kobietą i mężczyzną, czyli tzw. gender relations). Ukoronowaniem studiów szczegółowych stało się opracowanie dziejów kultury polskiej od zarania aż po rok 1989 w pracy „Kultura – naród – trwanie. Dzieje kultury polskiej od zarania do 1989 roku” (Warszawa 2009, Trio) oraz teoretycznych rozważań „Kategorie i funkcje społeczne kultury w perspektywie historycznej” (2013).
Była autorką ponad 2000 publikacji (w tym 50 książek) opublikowanych w kraju i zagranicą, jej książki tłumaczono na języki obce. Popularyzowała historię w publikacjach książkowych, czasopismach, w radiu i telewizji. W latach 1958-1978 była pierwszym redaktorem naczelnym miesięcznika „Mówią Wieki”, a od 1978 do 2008 roku – redaktorem naczelnym czasopisma „Acta Poloniae Historica”.
Pełniła liczne funkcje w towarzystwach naukowych krajowych i międzynarodowych (członek Polskiej Akademii Umiejętności, honorowy członek Polskiego Towarzystwa Historycznego i Międzynarodowej Komisji Dziejów Miast).
Była uhonorowana licznymi nagrodami i odznaczeniami: Medal Komisji Edukacji Narodowej (1984), Złoty Krzyż Zasługi (1974), Zasłużona Ziemi Gdańskiej (1976 i 1999), Nagroda I stopnia Ministra Edukacji Narodowej (1987), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1986), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1992), Złota Odznaka – Zasłużony Pracownik Morza (1995), Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Yorku (1996), Medal 400-lecia Warszawy (1997), Nagroda Premiera RP (1999), Nagroda naukowa Sekretarza PAN (1983), Nagroda miesięcznika „Problemy” (1985), Dyplom Jubileuszowy za pracę w PTH (1986), Nagroda Sekretarza Naukowego PAN (wspólnie z prof. Henrykiem Samsonowiczem) za książkę „Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej” (Wrocław 1986) (1987), Nagroda „Kuriera Polskiego” za książkę „Dawna Polska” (Warszawa 1987, III wyd.) (1987), Nagroda Sekretarza Naukowego PAN za „Dzieje kultury polskiej do roku 1918” (Wrocław 1987) (1988), Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska za całokształt twórczości o Gdańsku (1989), Nagroda Klubu Księgarza za książkę „Bona Sforza” (Warszawa, 1989) (1989). W 2007 roku otrzymała doktorat honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego.
Źródło: Wikipedia
