Oprócz trzech pisarzy – Marka Hłaski, Melchiora Wańkowicza i Kazimierza Wierzyńskiego – w piątek 28 lipca Sejm ustanowił patronem 2024 roku również Zygmunta Miłkowskiego. Za uchwałą o ustanowieniu 2024 roku Rokiem Zygmunta Miłkowskiego głosowało 440 posłów, 1 był przeciw, od głosu wstrzymało się 3 posłów.
Zygmunt Fortunat Miłkowski, pułkownik Powstania Styczniowego, polityk, pisarz i publicysta, znany pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż, urodził się 23 marca 1824 roku w Saraceji na Podolu, w rodzinie oficera napoleońskiego. Ukończył liceum w Odessie, a następnie studiował w Kijowie, organizując tam konspirację niepodległościową.
Po wybuchu Wiosny Ludów przedostał się na Węgry i uczestniczył w walkach powstańczych w Legionie Polskim gen. Józefa Wysockiego. Następnie przez Turcję dotarł na Zachód, ale niebawem jako emisariusz Towarzystwa Demokratycznego Polskiego działał w Kijowie. Po dekonspiracji uciekł do Mołdawii i był przez wiele lat emisariuszem na terenie Bałkanów. Stworzył tam ośrodek pośredniczący między uchodźstwem polskim w Paryżu, a konspiracją na Ukrainie.
W 1862 roku Zygmunt Miłkowski mianowany został naczelnikiem wojskowym na Ruś przyszłego powstania, a po wybuchu walk naczelnikiem na Podolu. Ze zorganizowanym w Turcji oddziałem przedzierał się na Ukrainę, pobił zagradzający drogę oddział rumuński pod Kostangalią, jednak nie chciał dalej walczyć z Rumunami i złożył broń. Razem z nim walczył major Józef Jagmin – bohater pięciu wojen, opisywany przez niego wielokrotnie.
Po upadku Powstania Styczniowego Zygmunt Miłkowski działał w Zjednoczeniu Emigracji Polskiej i wydawał paryskie pismo „Niepodległość”. Wreszcie w 1872 roku osiadł w Szwajcarii, w Lozannie. Kilkukrotnie przyjeżdżał do Lwowa. Działał w Związku Wychodźstwa Polskiego i radzie zarządzającej Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu, którego był kontrolerem aż do 1912 roku.
Sejmowa uchwała przypomina, że w 1887 roku Zygmunt Miłkowski opublikował swój najważniejszy tekst polityczny „Rzecz o obronie czynnej i o skarbie narodowym”, w którym poddał ostrej krytyce obronę bierną i politykę ugody z zaborcami, która ułatwiała im wynarodowianie Polaków. Postulował powrót do obrony czynnej i przygotowywanie się do walki zbrojnej w sprzyjającej sytuacji międzynarodowej, a także gromadzenie środków potrzebnych do przyszłej walki – Skarbu Narodowego.
Razem z Ludwikiem Michalskim Zygmunt Miłkowski założył w 1887 roku w Zurychu tajną organizację Ligę Polską. Jej program zakładał odbudowanie Polski jako demokratycznej republiki i współpracę z innymi narodami zamieszkującymi dawną Rzeczpospolitą. „Po przejęciu władzy w Lidze przez działających w kraju narodowych demokratów – Dmowskiego, Balickiego i Popławskiego oraz przekształceniu jej w Ligę Narodową, podporządkował się temu, a przez lata wspierał ze środków skarbu narodowego. Odciął się od Ligi Narodowej i zerwał jej finansowanie, gdy od 1908 roku współpracowała ona z Rosją. Ruch strzelecki Józefa Piłsudskiego poparł dopiero w 1914 roku, a nadzieje na niepodległość widział we współpracy z państwami Zachodu” – wskazano w uchwale.
Jednocześnie Zygmunt Miłkowski, pod pseudonimem literackim Teodor Tomasz Jeż był jednym z najpłodniejszych, obok Józefa Ignacego Kraszewskiego, pisarzy polskich. Był autorem 80 powieści, w których opisywał życie Polaków i Ukraińców na terenie Rusi, XIX-wieczne wojny i powstania narodowe, dokumentował etnografię epoki oraz relacje etniczne i społeczne szlachty i chłopów, sagi rodzinne, a także był twórcą obszernej publicystyki społeczno-politycznej.
Mniej znany jest jego cykl powieści odnoszących się do dziejów Serbii, który obejmuje taki tytuły jak „Asan. Ustęp z dziejów Słowian bałkańskich. Powieść historyczna”, „Słowiański hercog”, „Uskoki. Powieść z dziejów Słowiańszczyzny południowej”, „Narzeczona Harambaszy. Powieść z dziejów słowiańszczyzny południowej” czy „Dachijszczyzna. Powieść”.
Zygmunt Miłkowski zmarł 11 stycznia 1915 roku w Lozannie. Na gruncie utworzonej przez niego Ligi Polskiej rozpoczęli działalność narodowi demokraci Romana Dmowskiego, do jego koncepcji nawiązywał tajny Związek Walki Czynnej założony przez Kazimierza Sosnkowskiego i Mariana Kukiela oraz Polski Skarb Wojskowy powołany przez Józefa Piłsudskiego.
Życie i twórczość Zygmunta Miłkowskiego zostały najpełniej przedstawione w opracowaniu Stanisława Strumph Wojtkiewicza zatytułowanym „Burzliwe dzieje T. T. Jeża” (PIW, 1961) oraz w studium Wiesława Ratajczaka „Teodor Tomasz Jeż (Zygmunt Miłkowski) i wiek XIX” (Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2006).
„Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w dwusetną rocznicę urodzin Zygmunta Miłkowskiego – Jeża, żołnierza i pisarza, wytrwałego działacza niepodległościowego, twórcy idei obrony czynnej i skarbu narodowego, ustanawia rok 2024 Rokiem Zygmunta Miłkowskiego” – głosi tekst uchwały przyjętej przez Sejm.
