Dawny Gdańsk był miastem wielu narodowości, odmiennych kultur, religii i języków. Krzyżowały się w nim ważne szlaki handlowe, kwitło kupiectwo. Dobrobyt sprzyjał rozwojowi kultury, nauki i sztuki. Bogactwo dziedzictwa historycznego i kulturowego miasta nad Motławą prezentują zbiory zgromadzone w gdańskich muzeach, kościołach i zabytkach architektury.
Muzeum Narodowe w Gdańsku należy do najstarszych instytucji muzealnych w kraju. Kontynuuje działalność Muzeum Miejskiego w Gdańsku, założonego 30 marca 1870 roku i Muzeum Rzemiosła Artystycznego Prowincji Prusy Zachodnie, powstałego jedenaście lat później. Trzon zbiorów dwóch niezwykle ważnych dla miasta instytucji stanowiły kolekcje sztuki i rzemiosła artystycznego zgromadzone przez gdańskich kupców Jacoba Kabruna (1759-1814) i Eduarda Ludwiga Garbego (1819-1896). Pierwsza z nich składała się z ponad 300 obrazów, prawie 2000 rysunków i akwarel oraz około 11 tysięcy dzieł graficznych artystów europejskich od końca XV do początków XIX wieku; druga obejmowała ponad 400 mebli i elementów wyposażenia wnętrz, obiektów ceramicznych i szklanych, przedmiotów z miedzi, mosiądzu i żelaza, broni białej oraz kilku rzeźb.
Dział Wydawnictw Muzeum Narodowego w Gdańsku rozpoczął wydawanie serii katalogów prezentujących obecne kolekcje zgromadzone w kilku oddziałach gdańskiego muzeum: Sztuki Dawnej, Sztuki Nowoczesnej, Nowym Muzeum Sztuki NOMUS, Etnografii, Galerii Fotografii, Hymnu Narodowego w Będominie i Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim. Dotychczas ukazały się dwie publikacje: „Dobrzy przyjaciele, dobre przyjaciółki. Malarstwo w Gdańsku w XIX wieku” autorstwa Magdaleny Mielnik i „Zegary i zegarki w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku” Anny Baranowskiej-Fietkiewicz i Lecha Łopuskiego.
Wiek XIX był czasem gwałtownych zmian w nieomal wszystkich dziedzinach życia człowieka, narodzin wielkich idei społecznych, doktryn politycznych i ekonomicznych, niebywałych przeobrażeń industrialnych. Maszyna parowa zrewolucjonizowała przemysł i transport, wynaleziono fotografię i kinematograf. Ważne przemiany tematyczne i stylistyczne nastąpiły w malarstwie, grafice, rzeźbie. We wstępie publikacji „Dobrzy przyjaciele, dobre przyjaciółki” dr Jacek Friedrich, dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku, napisał: „Gdańsk w dobie tych głębokich przemian pozostawał nieco na uboczu głównych nurtów. Również w sztuce. Tutejsza twórczość nie była ani szczególnie bogata, ani szczególnie oryginalna. Jednakże dla naszej lokalnej historii jest ona niezmiernie ważna, dokumentuje bowiem losy miasta, które w tak zwanym długim dziewiętnastym stuleciu zawieszone było między swą wielką przeszłością i znacznie mniej imponującą teraźniejszością”.
Katalog kolekcji gdańskiego dziewiętnastowiecznego malarstwa prezentuje obrazy m.in. Karla Friedricha Meyerheima (1780- 1841), Domenica Quaglio (1786/87-1837), Michaela Carla Gregoroviusa (1787-1850), Johanna Carla Schultza (1801-1873), Carla Eduarda Dettloffa (1804/1809?-około 1857), Roberta Reinicka (1805-1852), Friedricha Eduarda Meyerheima (1808-1879), Wilhelma Alexandra Meyerheima (1815-1882), Alberta Wilhelma Juchanowitza (1817-1863), Eduarda Hildebrandta (1818-1869), Carla Schwereesa (1833-1923), Wilhelma Augusta Stryowskiego (1834- 1917), Otto Brausewettera (1835-1904), Paula Meyerheima (1842- 1915), Maximiliana Bernharda Sturmhoefela (1853-1913). Są to widoki i panoramy Gdańska, portrety, nastrojowe krajobrazy i sceny rodzajowe, przedstawienia architektoniczne, martwe natury. Ukazują zmieniające się malarskie style i nurty, obok tematów historycznych, biblijnych i mitologicznych pojawia się tematyka społeczna, obrazy codzienności. Dominuje akademizm i modny wówczas biedermeier, reprezentowane jest romantyczne spojrzenie na świat. Ujawniają się tendencje charakterystyczne dla nowego sposobu malowania: impresjonizmu (zmysłowe studia natury, kontrastowy światłocień, wyrafinowana kolorystyka). Ważną część katalogu stanowi opis dziejów Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych, powstałej w 1803 roku, i działającego od 1835 roku Towarzystwa Sztuk Pięknych w Gdańsku.
