Teatr Provisorium – należący do najważniejszych grup teatralnych współtworzących fenomen polskiej sceny alternatywnej – powstał w listopadzie 1971 roku. Założyła go grupa studentów polonistyki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Ich pierwszy spektakl „Czekanie” (premiera 1 marca 1972) według dramatu „Czekanie na Godota” Samuela Becketta, zrealizowany w konwencji widowiska poetyckiego, został zauważony i wywołał spore zainteresowanie.
Twórcy Provisorium poszukiwali inspiracji w otaczającej rzeczywistości oraz w wybitnych tekstach polskiej i światowej literatury. Mówili o sobie, że „są teatrem będącym życiem i pasją”. Wyrażali bunt i niezgodę na destrukcyjną, zgubną działalność człowieka bez uproszczeń, banalnych metafor i pospiesznych rozwiązań. Ich realizacje sceniczne zwróciły uwagę cenzury; często spektakle grano jako „próba generalna”, „próba otwarta” lub „pokaz zamknięty”. Powstałe w 1979 roku przedstawienie „Nie nam lecieć na wyspy szczęśliwe” (według tekstów Brzozowskiego, Dostojewskiego, Mandelsztama, Miłosza i własnych) uznano za jedno z najważniejszych polskich przedstawień alternatywnych końca lat 70. XX wieku. W latach 80. członkowie Provisorium mocno zaangażowali się w działalność opozycyjną. Po wprowadzeniu stanu wojennego kilku aktorów z zespołu zostało aresztowanych i internowanych (Krzysztof Harias, Andrzej Mathias, Wiesław Ruchlicki, Sławek Skop, Emil Warda). Adaptację sceniczną „Innego świata” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego – „Wspomnienia z domu umarłych” wystawiali przez pięć lat (1983-1988) bez zezwolenia cenzury.
Teatr istnieje nadal, od ponad 45 lat kierowany jest przez Jana Opryńskiego. Zrealizował wiele wyjątkowych spektakli – od dramatu „Najważniejsze części człowieka: głowa, zęby…” Krystyny Miłobędzkiej (1974), śpiewogry Aleksandra Fredry „Nowy Don Kichot” (1975), „Dopóki Ziemia kręci się” złożonego z wierszy i piosenek Bułata Okudżawy (1976), „Naszej niedzieli” opartej na wierszach Czesława Miłosza z tomu „Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada” i opowiadaniu Marka Hłaski „Ósmy dzień tygodnia” (1978), „Z nieba, przez świat, do samych piekieł” – zbudowany z „Księgi Hioba”, „Pieśni nad Pieśniami”, „Fausta” Goethego, „Biesów” i „Braci Karamazow” Dostojewskiego i „Doktora Faustusa” Manna (1992), „Sceny z życia Mitteleuropy” na podstawie powieści Roberta Musila „Niepokoje wychowanka Trölessa” (2001), „Do piachu” Tadeusza Różewicza (2003), „Bracia Karamazow” Fiodora Dostojewskiego (2011), „Punkt Zero. Łaskawe” na bazie powieści Jonathana Littella „Łaskawe” (2016), „Biesy” Fiodora Dostojewskiego (2019) po legendarny, oszałamiający spektakl Gombrowiczowskiej „Ferdyduke” (premiera 1998), w którym występowała również Kompania „Teatr”, niezależna grupa aktorów wywodzących się z Teatru im. Hansa Christiana Andersena w Lublinie. „Ferdydurke” grano prawie 500 razy przez piętnaście lat i obejrzało ją blisko 100 000 widzów. Uznano ją za jedno z najważniejszych przedstawień polskiego teatru od czasów Dejmkowskiej realizacji „Dziadów”, „Umarłej klasy” Tadeusza Kantora. Provisorium występowało na scenach niemal całego świata, jest laureatem ogromnej ilości nagród artystycznych na prestiżowych konkursach i festiwalach teatralnych w kraju i za granicą.
W 1974 roku swoje życie z Teatrem Provisorium związał Jacek Brzeziński, aktor i współtwórca większości spektakli lubelskiego zespołu, jego kronikarz, autor omawianej publikacji, która stanowi obszerną, barwną i rzetelną historię tej wyjątkowej grupy teatralnej. Książka zawiera nie tylko rejestr wydarzeń i realizacji Provisorium, opis artystycznych meandrów, życiowych i politycznych decyzji jego twórców. Jej źródłem są manifesty programowe, wywiady, dzienniki i zapiski członków zespołu, wspomnienia współpracowników i przyjaciół, liczne recenzje, teksty i wypowiedzi o Teatrze, listy, wspomnienia z podróży, anegdoty. Uświadamia czytelnikowi, że zawarte w spektaklach Provisorium spostrzeżenia, komentarze i diagnozy są nadal aktualne i ważne. Całość czyta się wyśmienicie, z dużym zaangażowaniem emocjonalnym.
