Opracowanie obejmuje cały okres Polski
Ludowej, a także pierwszych niemal
trzech lat niepodległości. Właśnie ujęcie
pierwszych powojennych 45 lat rożni
tę książkę od coraz liczniejszych opracowań
innych historyków. Czytelnik otrzymał
tekst pozbawiony nastawienia politycznego,
w najbardziej chyba obiektywny
z możliwych sposobów ważący wszystkie
złe, ale i dobre strony tamtych lat, podkreślający
– dla przykładu choćby – wielki
entuzjazm młodszej części społeczeństwa
po wojnie, a przy tym dokładnie opisujący
kolejną falę terroru i prześladowań okresu
stalinowskiego.
Wielką wartością książki jest niezliczona

wprost liczba szczegółowych informacji
o peerelowskim życiu codziennym,
o sprawach wielkich, ale i małych, o problemach
różnorodnych środowisk. Tutaj
przytoczmy tylko ocenę sytuacji polskiej
książki i prasy w pierwszych latach powojennych.
Czytamy więc, że „od 19 stycznia
1945 roku cenzura – nadal prawnie niezalegalizowana
– działała w ramach Ministerstwa
Bezpieczeństwa Publicznego,
jako Centralne Biuro Kontroli Prasy. Od
lutego 1945 kierował nią Tadeusz Zabłudowski”.
Warto tu dodać, że był on nieco
później, bo w latach 1951-1953, o czym
autor już nie wspomina, pierwszym dyrektorem
Państwowych Wydawnictw
Naukowych, czyli PWN, i pozostawił po
sobie całkiem dobre wspomnienie wśród
pracowników. Wracając jednak do książki,
o tym pierwszym okresie czytamy też,
że „funkcjonariusze cenzury kontrolowali
zbiory biblioteczne, z których już w pierwszej
połowie 1945 roku usuwano książki
dotyczące m.in. walk legionowych, wojny
polsko-bolszewickiej, Józefa Piłsudskiego,
geografi i i historii ziem włączonych
do ZSRR, polemizujące z marksizmem,
a nawet bajki dla dzieci uznane za nieprawomyślne.
6
listopada 1945
roku sporządzono
pierwszy spis książek, które należało
wycofać ze wszystkich bibliotek i księgarń.
Nadzorowano także zakłady poligrafi
czne i ich produkcję”.
Tematyka wydawnicza wraca ponownie

na łamy książki po wielu latach i w całkiem
innym kontekście. Czytamy więc, że
„w styczniu 1977 roku wyszedł jako publikacja
podziemna pierwszy numer kwartalnika
literackiego »Zapis«”, natomiast
jesienią tego samego roku „rozpoczęła
działalność Niezależna Ofi cyna Wydawnicza
Nowa kierowana przez Mirosława
Chojeckiego”. Dodajmy jeszcze, że cenzura
została zniesiona 11 kwietnia 1990 roku,
a „wcześniej (22 lutego) zlikwidowano
partyjny koncern prasowy RSW Prasa-
Książka-Ruch”.