Wtorek, 27 lipca 2021
WydawcaIPN
AutorPod red. Roberta Spałka
Recenzent(et)
Miejsce publikacjiWarszawa
Rok publikacji2021
Liczba stron340
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 7/2021

Publikacja stanowi pierwszy tom siedmioczę­ściowej serii ukazującej różne aspekty życia społecznego i politycznego w okupowanej Warszawie w latach 1939-1945.

Cykl otwiera zbiór tekstów dotyczących okupacji niemieckiej w stolicy w 1939 roku napisanych przez historyków Oddziałowe­go Biura Badań Historycznych IPN w War­szawie. Książka rozpoczyna się esejem Roberta Spałka „Dro­ga do Września ‘39”, omawiającym historię polityczną Polski drugiej połowy lat trzydziestych. Autor przywołuje w nim m.in. kłótnię o „politykę Józefa Becka” z udziałem publicy­stów Piotra Zychowicza, Rafała Ziemkiewicza i Piotra Gursz­tyna.

We wrześniu 1939 roku stolica Polski stała się głównym celem niemieckiego ataku. Celem stało się miasto, a zara­zem ludność, która wówczas liczyła 1,3 mln osób. Bartło­miej Noszczek w tekście „Bomby i ludzie”, opierając się na dziennikach, pamiętnikach i zapiskach, przywołuje emocje i nastroje mieszkańców Warszawy we wrześniu 1939 roku. Tomasz Łabuszewski pisze o najtragiczniejszych momen­tach oblężenia miasta, określanych jako „czarna niedzie­la” i „lany poniedziałek”. W trakcie walk o stolicę zginęło od 26 do nawet 40 tys. mieszkańców. Luftwaffe wykonało nad Warszawą ponad 1400 lotów, zrzucono 1580 ton bomb. Jak wskazuje autor tekstu, spośród 18.495 warszawskich domów tylko 2645 pozostało nienaruszonych, a całkowitemu znisz­czeniu uległo 2007 budynków.

Michał Zarychta przypomina sylwetki najważniejszych obrońców Warszawy w 1939 roku. Oddzielny tekst poświę­cono ówczesnemu prezydentowi Warszawy, Stefanowi Sta­rzyńskiemu, który po ataku Niemiec starał się zapewnić mieszkańcom stolicy jak najlepszą ochronę. Tadeusz Ruzi­kowski, powołując się na dokumenty i opracowania, przy­wołuje jego życiorys oraz wydarzenia z września 1939 roku. Wskazuje też, że zgodnie z ostatnimi ustaleniami IPN, Ste­fan Starzyński został rozstrzelany przez Gestapo w Warsza­wie między 21 a 23 grudnia 1939 roku. Do dziś nie wiadomo, gdzie został pochowany, jego symboliczny grób znajduje się na Starych Powązkach.

Bohaterami tekstów zamieszczonych w tomie są również hierarchowie Kościoła katolickiego – abp Stanisław Gall i bi­skup polowy Wojska Polskiego Józef Gawlina, a także Ju­liusz Bursche, hierarcha Kościoła ewangelicko-augsbur­skiego. Nie zabrakło również informacji na temat Janusza Regulskiego, komendanta Straży Obywatelskiej m.st. War­szawy, i organizacji oporu i konspiracji. Tom zamyka tekst o filmach fabularnych, w których poruszono tematykę wrze­śnia 1939. Jak podkreśla Jerzy Eisler, tylko jeden film fabu­larny w całości poświęcony jest oblężeniu Warszawy – to pochodzący z 1978 roku obraz „Gdziekolwiek jesteś, Panie Prezydencie…” w reżyserii Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego. Publikację uzupełnia niezwykle przejmujący zbiór fotografii z 1939 roku.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ