Oficjalne dzieje polskiej kinematografii znamy
dobrze z licznych opracowań i podręczników.
Prywatna historia, widziana spoza kadru i przez
pryzmat anegdoty, spisana została nie przez
krytyków i specjalistów‚ ale samych twórców
– bez ingerencji‚ komentarzy czy interpretacji.
Parze dziennikarzy filmowych (Bartosz Michalak
zasłynął przed kilkoma laty szczerą do bólu
opowieścią o Agnieszce Osieckiej‚ potem opublikował
oscarowe polonica) udało się dotrzeć
do gwiazd ekranu‚ wciąż aktywnych reżyserów i ich pomocników‚ scenarzystów
i operatorów. W książce zawarte są dziesiątki rozmów z współtwórcami
23 filmów powstałych w latach 1947–1963. W zamyśle autorów
to pierwszy tom większej całości. Jak obszernej, dziś jeszcze nie
potrafią powiedzieć. Na razie pracują na drugą częścią dzieła traktującą
o obrazach powstałych w latach 1964–1975.

Poprzez barwne opowieści z planów‚ wspomnienia i anegdoty poznajemy
nieznane kulisy najbardziej znanych polskich filmów. Dowiadujemy
się‚ że pierwotnie główną rolę męską w „Pociągu” miał zagrać
Stanisław Zaczyk‚ w „Krzyżakach” do Zbyszka przymierzano Bogusza
Bilewskiego (jeszcze bez brody‚ rzecz jasna)‚ a defilującą po ulicach Warszawy
we wrześniu 1939 roku jednostkę Wehrmachtu tworzyli w „Zakazanych
piosenkach” autentyczni niemieccy jeńcy.

„Prywatna historia kina polskiego” to najpełniejszy i najbardziej wiarygodny
dokument pierwszych lat powojennej kinematografii. Mam tylko wątpliwości
co do selekcji. Brakuje mi „wiwisekcji” klasyki socrealizmu. Choćby „Pamiątki z Celulozy” „Jasnych łanów”‚ „Załogi”‚ „Pierwszego startu”‚ „Żołnierza
zwycięstwa” czy „Kariery”. Autorzy niesłusznie też, moim zdaniem,
pominęli filmowy zwiastun „odwilży” – „Człowieka na torze” oraz wielce
udaną adaptację prozy Kornela Makuszyńskiego „Szatana z siódmej klasy”. Tę
historię usprawiedliwia jednak przymiotnik „prywatna” zawarty w tytule.