Nie wystarczy powiedzieć, że „Wiersze i proza 1954-2004” to najobszerniejsza
jak dotąd prezentacja twórczości laureata literackiej Nagrody
Nobla za rok 2011 w Polsce, trzeba jeszcze dodać, że ten całkiem
opasły tom to po prostu utwory zebrane Tomasa Tranströmera.
Znalazły się w tej książce wiersze z wszystkich, a zatem z trzynastu
zbiorów poetyckich szwedzkiego twórcy oraz osiem rozdziałów nieukończonej
powieści autobiograficznej zatytułowanej „Wspomnienia
mnie widzą”. Pracę nad tą prozą przerwała pisarzowi ciężka choroba,
mianowicie wylew krwi do mózgu, którego efektem jest częściowy
paraliż oraz afazja.

Książka ta, wydana jako tom 73. Biblioteki Poetyckiej Wydawnictwa
a5 pod redakcją Ryszarda Krynickiego, nie powstałaby, gdyby nie
talenty translatorskie Leonarda Neugera oraz Magdaleny Wasilewskiej-
Chmury, którzy przełożyli wszystkie zamieszczone w tym tomie
utwory wierszem i prozą. Z uwagi na to, że twórczość Tranströmera
do najłatwiejszych w odbiorze nie należy, czytelnikowi, który nie zna
wydanych w Polsce jeszcze w latach dziewięćdziesiątych książek tego
poety, takich jak: „Moja przedmowa do ciszy”, „Muzeum motyli”, Gondola
żałobna” oraz „Późnojesienny horyzont”, a więc czytelnikowi, który
dopiero teraz rozpoczyna swoją przygodę z twórczością Tranströmera,
radzę zapoznać się najpierw z krótkim, zaledwie dwuakapitowym
tekstem Adama Zagajewskiego, wydrukowanym na czwartej stronie
okładki oraz z równie zwięzłą notą Neugera, opublikowaną na skrzydełkach
okładki. Warto też wcześniej zapoznać się ze wspomnianą już
prozą autobiograficzną, dzięki czemu czytelnik może zorientować się
w jakim środowisku, w jakiej atmosferze i w jakim klimacie ukształtowała
się artystyczna wrażliwość i wyobraźnia Tranströmera. Potem
można niespiesznie rozsmakowywać się w jego liryce.

Urodzony w roku 1931 Tranströmer to jeden z najwybitniejszych
i najoryginalniejszych poetów współczesnych, jego niezwykle osobista
twórczość fascynuje i zachwyca, ale też konia z rzędem temu, kto
w trakcie lektury tomu „Wiersze i proza 1954-2004” umiałby ją zamknąć
w jednej błyskotliwej formule czytelniczej czy też krytycznoliterackiej.
Twórczość Tomasa Tranströmera nie poddaje się żadnym formułom
i właśnie w tym tkwi jej siła.