RYNEK KSIĄŻKI HISTORYCZNEJ Popularność literatury historycznej nie ma w sobie dziś już nic ze spontaniczności, jaką zachłysnęli się nabywcy na początku lat 90. Obecny rynek tworzą dość stabilne gremia klientów zainteresowanych poszczególnymi tematami. Od czasu do czasu przyłączają się do nich nabywcy okazjonalni. Na tymże rynku widać także, o ironio, że mimo zmian w naszym kraju wcale nie wszystko wolno i nie każdemu. O popularności literatury historycznej decyduje obecnie splot kilku czynników powodujących nieustanne, dynamiczne zmiany na rynku: rozszerzenie formuły książki historycznej o publikacje pisane językiem literackim, pozycje popularnonaukowe, często bogato ilustrowane; szerszy materiał źródłowy publikacji; dysputy polityczne nawiązujące do tematów historycznych (np. sprawa Jedwabnego); inspiracje historyczne produkcji filmowych - rodzimych i zagranicznych; elastyczne reakcje wydawców na okazje rynkowe. RUCH W INTERESIE Ożywienie wywołane rewizją wizerunku książki, zwłaszcza dotyczącej historii ostatniego wieku, nastąpiło już u początków ubiegłej dekady. Jednak przesiąknięty indoktrynacją żargon szybko zastąpiła sensacyjna miałkość. Kolejnych kilka lat trzeba było, aby ukonstytułowała się oferta literatury zajmującej dla czytelnika, a do tego rzetelnej merytorycznie. Pośród niej wciąż dominują tytuły z zakresu historii współczesnej. Wynika to zarówno z popularności tematu, jak i bardzo powolnego procesu wypełniania tzw. białych plam, czyli przekłamań dotyczących de facto całego okresu istnienia wszelkich "ruchów robotniczych". Stabilny poziom utrzymuje oferta dotycząca średniowiecza, wciąż będąca jedynie powidokiem szerokiego spektrum publikacji dostępnych na Zachodzie. Wzrost zainteresowania starożytnością, wynika najprawdopodobniej z przyczyn koniunkturalnych, o których mowa poniżej. Mimo nie słabnącego zainteresowania książkami nt. wojen i w ogóle historii militarnej, relatywny spadek ich udziału w ofercie rynku, spowodowany jest wyraźnym wzrostem liczby pozycji związanych z kulturą i sztuką. Rośnie także popularność opracowań sugerujących w tytule swą wszechstronność w sygnalizowanym temacie (encyklopedie, leksykony, słowniki, itp.). Ofertę dotyczącą ubiegłego wieku prężnie rozwija Magnum, sięgające po tematy różne, najczęściej z okresu II wojny światowej. Dynamiczna jest także oferta AJ-Press, specjalizującego się w militariach, ale publikującego również wiele tytułów z historii batalistyki. Istnienie permanentnych luk w ofercie rynku - pomijane tematy czy autorzy, np. publikacje opisujące II wojnę światową z perspektywy nazistów - wykorzystało kilka wydawnictw niszowych. Finna, swą marynistyczną Serią z Kotwiczką objęła m.in. wspomnienia i pamiętniki Readera, Priena, Mullencheima- Rechberga. Hitlerowskich wojsk lądowych i powietrznych, dotyczą publikacje Oskara (np. "Liebstandardte SS Adolf Hitler" czy biografia "Seppa" Dietricha - "Gladiator Hitlera"). Tytuły oficyn mniejszych prezentują różną wartość merytoryczną, jednak wymagający rynek zmusza do stałego podnoszenia jakości ich tłumaczeń i redakcji. Nie eksploatowaną dotąd niszą jest najnowsza historiografia rosyjska czy szerzej - wschodnioeuropejska. Podobnie, niewiele u nas historycznych publikacji albumowych, niezwykle popularnych na Zachodzie. Pierwsze, lecz jak dotąd jedyne książki tego typu opublikowały Morex (opracowania J. Piekałkiewicza) i CB ("Fall Weiss"). Ubiegłe stulecie to nie tylko czas wojen, o czym przypomina cykl Historia Państw Świata w XX wieku (Trio). Gros oficyn zajmuje się tematami trudnymi, niechętnie podejmowanymi przez większe wydawnictwa: stosunkami Polaków z Ukraińcami, Żydami czy Niemcami, "dokonaniami" działaczy PPR i PZPR, dziejami Kościoła (CB, Nortom, VonBoroviecky, Fronda). Książki te, choć pomijane przez tzw. media "oficjalne", tworzą odrębny, prężny rynek. Efekty demonopolizacji widoczne są także pośród cykli wielotomowych, o wieloletnich tradycjach. Wyraźnie spadła dynamika edycji serii na licencji Time-Life (Amber), do ok. 2 tomów rocznie. Serii "ceramowskiej", Życiu Codziennemu, Biografiom Sławnych Ludzi (PIW), Historiom Państw i Narodów (Ossolineum), Historii Powszechnej (WN PWN) wyrastają liczni konkurenci, np. Życie Codzienne (Moderski i S-ka), Historia Powszechna (Trio) czy historie: Irlandii i Francji (Zysk i S-ka). Nasilająca się konkurencja wymusiła na dotychczasowych wydawcach poszukiwanie możliwości rozwoju, np. poprzez uruchamianie nowych serii: Biografie Postaci XX w., Wielkie Bitwy- Wielcy Dowódcy, Brunatna Seria, Bitwy- Kampanie-Wojny (Bellona), Wojny, Bitwy, Dowódcy (Morex). Nie sposób ująć w tym krótkim omówieniu dokonań edytorskich wszelkich instytutów, wydziałów oraz innych organizacji naukowych. Niezwykle istotne są publikacje oficyn wyrastających ze środowisk naukowych (DiG, Funna, Enigma Press, Semper). Dość stwierdzić, że książka akademicka utrzymując wartość merytoryczną, staje się dziś także książką "do czytania". Nieco "wyalienowanym" odcinkiem rynku jest literatura podejmująca problemy przeszłości kościołów i religii. Jest ona skupiona właściwie wyłącznie w oficynach związanych z ruchami wyznaniowymi (Augustana, WAM, Ks. Św. Jacka, Pax, Znak), dysponującymi nie tylko rozeznaniem rynku, ale również wypróbowanymi, odmiennymi kanałami dystrybucji. Generalnie, udział tytułów stricte historycznych w ofercie blisko 300 wydawnictw silnie związanych z tematyką historyczną, kształtuje się na poziomie od ok. 20 proc. (wydawcy militarni) …