Otrzymaliśmy kolejny, trzeci już, album
z serii „Kościół na Straży Polskiej
Wolności”, która w czterech tomach
przedstawia w nowatorski sposób historię
Kościoła katolickiego w Polsce na tle naszych
dziejów ojczystych. Twórcą koncepcji
tej serii, jej redaktorem i autorem opracowania
grafi cznego jest Leszek Sosnowski,
prezes krakowskiej ofi cyny i bardzo zasłużony,
a przy tym wielokrotnie nagradzany
edytor dziesiątków albumów z wyraźnie
zarysowanego profi lu wydawniczego jego
ofi cyny. Są to głównie publikacje papieskie
– o Janie Pawle II, ale także i o Benedykcie
XVI, inne znaczące wątki religijne i historyczne,
a w dużej mierze również albumy
o pięknie naszego kraju.

Ten wartościowy dorobek edytorski
wzbogaca teraz seria łącząca refl eksję religijną
z myślą historyczną, w której bardzo
umiejętnie powiązano wykład dziejów
Kościoła i kraju trafi ający do szerokiego
czytelnika, ale utrzymany przy tym na poziomie
akademickim, z licznymi i ciekawie
dobranymi ilustracjami.

Każda z czterech epok w dziejach polskiego
Kościoła prezentowanych w kolejnych
tomach serii przywołuje dramatyczne
wydarzenia i sytuacje. Świadczą dobitnie
o tym tytuły tych tomów: „Korona i krzyż.
Czas Piastów i Jagiellonów”, „Przedmurze
chrześcijaństwa. Czas królów elekcyjnych”,
czy „Czas walki z Bogiem (1918-1991)”.
Tak samo jest w omawianym tomie, w którym
autorka przedstawia nam okres niewoli
od końca wieku XVIII, aż do uzyskania
tak bardzo wyczekiwanej niepodległości
w roku 1918.

Zaskakująco wiele wątków w tych
trudnych dla całego społeczeństwa czasach,
a szczególnie dla wiernych i duchowieństwa
katolickiego, może być odniesionych
do czasów nam współczesnych. Tak
można odczytywać sytuację, jaka nastała
po utworzeniu Księstwa Warszawskiego,
gdy dotychczasowa znacząca rola Kościoła
i kapłanów uległa zmianie w duchu zasad
wprowadzonych po Rewolucji Francuskiej.
Jak pisze autorka „oznaczało to oprawę katolicką
dla uroczystości państwowych, nie
zaś szczególną pozycję katolicyzmu, tak jak
chcieli biskupi”.

Innym niemal zapomnianym już – a pouczającym
– epizodem była sprawa wygnania
ze stolicy
warszawskich
redemptorystów
zwanych benonitami (od kościółka
św. Benona na Nowym Mieście, do którego
zresztą po latach wrócił ten sam zakon
i obecnie tam rezyduje). Pomimo niezwykle
pożytecznej działalności na rzecz
ludu warszawskiego, zakonnicy zostali
oskarżeni o współpracę z obcymi potęgami
i szpiegostwo, co zakończyło się wygnaniem
ich z miasta pod wpływem francuskich
nacisków. A na czele benonitów stał
pochodzący z Moraw Klemens Hoffbauer
zwany Dworakiem, po latach wyniesiony
na ołtarze i uznany za jednego z patronów
Warszawy.

Największą zaletą książki jest przypomnienie
i wyczerpujące wyjaśnienie szeregu
wydarzeń, przedstawienie sytuacji
społecznej, narodowościowej i religijnej na
polskich ziemiach, gdy państwa polskiego
nie było, lecz dzięki wysiłkowi społeczeństwa
i związanego z nim silnie Kościoła
polskość przetrwała do upragnionej niepodległości.