Do wspaniałej serii arcydzieł malarstwa z kolekcji najsłynniejszych muzeów świata, od Waszyngtonu przez wielkie galerie europejskie po nasze Muzea Narodowe w Warszawie i Krakowie, dołączyła teraz kolekcja z Wilanowa w opracowaniu prof. Doroty Folgi-Januszewskiej, byłej dyrektor warszawskiego Muzeum Narodowego, której dziełem jest też tom obejmujący zbiory malarstwa z Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu. Fakt, że wiedeńskie zbiory zaprezentowała polska badaczka, jest godny szczególnego podkreślenia i potwierdza jej wysoką pozycję w światowym kręgu historyków sztuki.
Z pewnością czytelnicy będą zaskoczeni, że do największych kolekcji zaliczono zbiory z niewielkiego zespołu muzealnego, jakim jest Wilanów, a który przecież „należy do nielicznej w Polsce grupy kolekcji muzealnych, które przetrwały zmienne i tragiczne losy kraju w XIX i XX wieku”, co nie oznacza, że zbiory te przetrwały nienaruszone, bo w trakcie II wojny światowej „pewna grupa dzieł została wywieziona” i „pod koniec wojny świadkowie odnotowali w opuszczonym pałacu zaledwie piątą część zbioru”. W późniejszych latach „część historycznych zbiorów powróciło z terenów Niemiec i Austrii, w wyniku restytucji prowadzonej przez rząd polski, jednak większość zabytków została przekazana przez Związek Radziecki w latach 50. XX wieku”.
Zbiory wilanowskie stworzył przede wszystkim Jan Sobieski, czyli król Jan III, który panował od 1674 do 1696 roku, a rozszerzył je Stanisław Kostka Potocki (17551821). Jak pisze we wstępie prof. Paweł Jaskanis, dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, „Sobieski, wznosząc pałac, nadał miejscu tożsamość. Potocki wzbogacił ją o zbiory i funkcje muzealne, których profil zachowany jest do dzisiaj”.
Zbiory malarskie w Wilanowie obejmują nie tylko samodzielne obrazy, ale w dużej mierze malarstwo ścienne i plafonowe. Wśród obrazów autorka opracowania zwraca szczególną uwagę na portret Chrystusa zatytułowany „Salvator Mundi”, którego autorstwo nie jest zdecydowane, ale „współcześnie wizerunek ten budzi powszechne zainteresowanie przez bliską analogię z dziełem uznawanym za oryginalny obraz Leonarda”, a „historia kolejnych sprzedaży tego obrazu zdopingowała do rewizji badań i poglądów na temat autorstwa innych naśladownictw tego dzieła”. Autorka sugeruje, że porównanie wilanowskiego portretu „z podobnym przedstawieniem Chrystusa, znajdującym się w Art Institute w Detroit, skłania, by zastanowić się, czy nie jest to dzieło Giampietrino (działał w latach 1495-1549)”. I jest jeszcze w Wilanowie wiele innych wspaniałych dzieł, które zasługują na szczególną uwagę.
