Tom siódmy i finalny wspaniałej serii „Sztuka polska”, wydawanej od 2004 roku, jest jej szczególnym zwieńczeniem. Wszystkie poprzednie tomy, obejmujące kolejne epoki: romanizm, gotyk, renesans i manieryzm, wczesny i dojrzały barok (XVII wiek), późny barok, rokoko, klasycyzm (XVIII wiek) oraz sztukę XIX wieku, mają silny fundament w postaci prowadzonych od wielu lat studiów nad tymi stylami i okresami, co pozwala na podsumowanie stanu badań i zaprezentowanie czytelnikom jako aktualny stan wiedzy. Natomiast w przypadku sztuki współczesnej autor podjął się przedstawienia własnej oceny i oddania jej nie tylko pod osąd czytelników, ale też krytyki, która – jak dobrze wiemy – w odniesieniu do zdarzeń z lat współczesnych feruje często wręcz przeciwstawne wyroki.
Oznacza to, że prof. Wojciech Włodarczyk odważnie podjął się niezwykle trudnego zadania i od razu możemy stwierdzić, że jego praca stanie się punktem wyjścia do niewątpliwych polemik. Powodów do takiego stwierdzenia jest wiele. Już sam wstęp jest błyskotliwym wprowadzeniem do zrozumienia otoczenia, w jakim działali polscy artyści w omawianym okresie. Autor w sugestywnej i jednocześnie lapidarnej formie podsumowuje wyjątkowość dziejów naszego kraju, w którym przez minione nieco ponad sto lat nastąpiły fundamentalne zmiany terytorialne i demograficzne. Uzmysławia, że w 1945 roku Polska straciła 48 proc. (!) ziem II Rzeczypospolitej, które znalazły się w granicach Związku Radzieckiego, w tym „ważne dla polskiej tożsamości ośrodki kultury: Lwów i Wilno”. Nastąpiły masowe migracje ludności, zwłaszcza na tereny przyłączone na zachodzie i północy kraju.
Na szczególne podkreślenie zasługuje stwierdzenie, że „za główny wątek historii sztuki polskiej XX i XXI wieku uznano w tej książce przyjętą w latach trzydziestych jako wzorzec nowoczesność, nowoczesność jako projekt ideologiczny”. I właśnie ideologiczne odczytanie poszczególnych okresów jest dla tej interpretacji zjawisk i dzieł kluczowe. Ale największym zaskoczeniem jest z pewnością podział omawianej epoki na mniejsze okresy w bardzo nowatorski sposób. Mamy więc jeszcze tradycyjnie Młodą Polskę (1900-1915), ale potem jest „Nowa Sztuka” (1915-1930), „Nowoczesność i dzieło modernistyczne” (1930-1950). Kolejne okresy to: „Socjalizm i Arsenał” (1950-1955), „Przestrzeń i abstrakcja” (1955- 1960), „Historia i awangarda” (1960-1979), „Sztuka publiczna” (1979-1993) oraz „Poprawność i instytucjonalizacja” (1993-2022).
Można mieć teraz nadzieję, że nowatorski wykład prof. Wojciecha Włodarczyka zostanie dostrzeżony również za granicą i przyczyni się do większego uznania dokonań polskich artystów.
