Piątek, 16 grudnia 2022
WydawcaIPN
AutorTomasz Bereza, Marcin Bukała, Michał Kalisz
Recenzent(pk)
Miejsce publikacjiRzeszów-Warszawa
Rok publikacji2022
Liczba stron416
Tekst pochodzi z numeru MLKMagazyn Literacki KSIĄŻKI 12/2022

Biografia wybitnego polityka ludowego o charakterze albumowym, poprzedzona wstępem Prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz prezesa IPN Karola Nawrockiego. Witos, przedwojenny trzykrotny premier, laureat Orderu Orła Białego, przywódca ruchu chłopskiego, był legendą za życia i pozostał nią po śmierci – zmarł jesienią 1945 roku w wieku 71 lat. Historia zalicza go do grona Ojców Niepodległości, stawiając w jednym rzędzie z Józefem Piłsudskim, Romanem Dmowskim, Ignacym Janem Paderewski, Ignacym Daszyńskim i Wojciechem Korfantym. Do powstania legendy przyczyniło się osiągnięcie przez niego o własnych siłach szczytowych pozycji w administracyjnym aparacie państwowym, co w przypadku wychowanego w biedzie syna chłopskiej rodziny było ewenementem w dopiero co odrodzonej, uczącej się demokracji, ciągnącej za sobą brzemię zaborów Polsce. Złożyła się na tę legendę jego postawa w czasie zamachu majowego, kiedy do końca trwał jako prezes rady ministrów przy prezydencie Stanisławie Wojciechowskim, broniąc legalistycznego ładu II RP, za co później spotykały go liczne represje ze strony piłsudczyków, z karnym pobytem w Berezie Kartuskiej na czele. Budulcem legendy Witosa stała się również jego odmowa podjęcia kolaboracji: najpierw z hitlerowskim najeźdźcą, a po zajęciu ziem polskich przez armię sowiecką – z koncesjonowanym przez Moskwę rządem lubelskim (potem warszawskim).

Autorzy rzetelnie i sumiennie zrelacjonowali życie polityczne oraz osobiste bohatera książki, w kontekście zmieniającej się ogólnej sytuacji politycznej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem kryzysów gospodarczych i ekonomicznych, wstrząsających nie tylko polską wsią. Ale największą wartością publikacji jest jej część albumowa, zawierająca obok mniej lub bardziej znanych reprodukcji fotografii Wincentego Witosa z różnych okresów jego życia, rodzinnej wsi Wierzchosławice czy manifestacji ludowych, również – a raczej przede wszystkim – eksponaty wcześniej niepublikowane w książkach o tym bohaterze. Są wśród nich znakomicie dobrane nagłówki gazet z „Piastem” na czele, krzyczące z pierwszych stron: „7 dni grozy – 7 dni chwały”, „Będziemy bronić każdej grudki ziemi” lub „Nowy atak na Witosa”. Są zdjęcia z emigracji w Czechosłowacji, z posiedzeń sejmowych i rządowych, z rozprawy w procesie brzeskim, z pobytu w Truskawcu w lecie 1939 roku. Są fotokopie rękopisów odezw, a także meldunków policyjnych z roku 1937 dotyczących kontaktów Witosa z innymi działaczami ludowymi oraz zaświadczenia z okresu okupacji o pokryciu przez córkę Julię kosztów jego utrzymania w zakopiańskim pensjonacie „Renesans” od listopada 1940 do marca 1941 roku. Zaświadczenia te wystawiał Komisariat Policji Granicznej w Zakopanem, będący terenową placówką Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Kraków Generalnego Gubernatorstwa. Po wypuszczeniu Wincentego Witosa z więzienia (inna fotografia ukazuje księgę depozytów więzienia na zamku w Rzeszowie z lat 1939-1940 z wpisem dotyczącym bohatera albumu) Niemcy zgodzili się, aby schorowany polityk przebywał przez pewien czas w pensjonacie w Zakopanem na koszt córki i rzecz jasna pod nadzorem Gestapo.

Album „Wincenty Witos 1874-1945” jest pozycją imponującą i bardzo wartościową, zarówno pod względem merytorycznym, jak i edytorskim.

Podaj dalej
OCEŃ KSIĄŻKĘ