Janusz Degler Obecność Witkacego. Szkice i materiały do dziejów recepcji Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2023, s. 800, ISBN 978-83-8196-577-4 Janusz Degler jest witkacologiem, teatrologiem, historykiem literatury, profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego i wrocławskiej filii Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie; autorem wydań krytycznych dzieł i korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza, edytorem jego „Dzieł zebranych” (ostatni, 25. tom ukazał się pod koniec 2020 roku), opublikowanych przez Państwowy Instytut Wydawniczy. Również w PIW-ie ukazał się jego zbiór szkiców i rozpraw „Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii (1918–1939)” (1. wyd.: 2009; 2.: 2013) – obszerne kompendium, pozycja obowiązkowa dla każdego znawcy twórczości Witkacego. Degler należy do tzw. drugiego pokolenia witkacologów obok Lecha Sokoła, Bohdana Michalskiego, Małgorzaty Szpakowskiej i przede wszystkim Anny Micińskiej. Przypomnijmy dla porządku nazwiska wielkich poprzedników: Jan Błoński, Konstanty Puzyna i Ludwik Flaszen („szalony recenzent” spektakli Witkacego, związany później z Jerzym Grotowskim), którzy w 1949 roku wygłosili słynny referat o awangardzie i o Witkacym. Dla badaczy twórczość Witkacego była odskocznią od gomułkowszczyzny. Projekt rozpoczęcia pracy badawczej od porządnego wydania dzieł Stanisława Ignacego Witkiewicza był wspólną inicjatywą Konstantego Puzyny, Anny Micińskiej i Janusza Deglera (jako punkt wyjścia do dalszych prac interpretacyjnych). Bohater niniejszego tekstu na wieczorze autorskim z dumą ogłosił osiągnięcie celu, a tym samym wyjątkowego statusu Witkacego – autora posiadającego krytyczne opracowanie całej swojej dostępnej spuścizny, w odróżnieniu od niektórych wielkich klasyków współczesności. Tom „Obecność Witkacego. Szkice i materiały do dziejów recepcji” wieńczy 66-letnią drogę zawodową papieża witkacologii. Prof. Degler opowiada w nim m.in. o „piekle edytora”, czyli o pracy nad monumentalną edycją listów do żony tego namiętnego epistolografa, o Witkacowskich przyjaźniach, o dramaturgii i malarstwie Witkacego. Zbiór obejmuje bogaty wybór tekstów – 35 rozpraw, szkiców i artykułów – pochodzących z różnych okresów i rozproszonych po różnych czasopismach, z czego dwa to pierwodruki (o pogrzebie i ekshumacji nie-Witkacego). Niektóre teksty zostały zaktualizowane. Tom jest bogato ilustrowany, na uwagę zasługuje okładka, na której wykorzystano fragment autoportretu Witkacego (sepiowa fotografia z ok. 1912 roku, z kolekcji Stefana Okołowicza). Spogląda na nas oko – z cienkiego prześwitu przecinającego kontur głowy, który ułożony jest z fragmentu układu planetarnego. Projekt graficzny Kamila Rekosza świetnie nawiązuje do międzyplanetarnych twarzy, o których piszą m.in. Wojciech Sztaba …