Książki, które zmieniły świat tłum. Ewa Romkowska, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2019, s. 256, ISBN 978-83-2135-061-5 Trudno sobie wyobrazić kulturę bez książki, lecz równie trudno wyśledzić, kiedy ona powstała; podobnienie łatwo określić, kiedy zrodził się język. Są tacy, którzy za punkt graniczny uznają malarstwo naskalne jako rodzaj wizualnego języka, dowód, że już wówczas ludzie zmierzali ku rozwiniętemu systemowi pisania. Inni za pismo uznają dopiero znaki klinowe, których na glinianych tabliczkach odnaleziono mnóstwo; w tym zapisany nimi babiloński epos o Gilgameszu. Przetłumaczony w okresie wiktoriańskim, stał się sensacją ze względu na opis potopu, bardzo bliski temu z Biblii. Tak czy owak, ich pojawienie się (i pisma, i książki) wyznacza przełom między prehistorią, gdy swe dzieje ludzie przekazywali sobie ustnie, a historią, kiedy były już zapisywane dla przyszłych pokoleń. Po to – jak napisze Herodot – by „z biegiem czasu nie zatarły się w pamięci, a wielkie podziwu godne dzieła, jakich bądź Hellenowie, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa”. Z tymi Hellenami jest kłopot. Widać autorzy nie chcąc zaczynać od ogranej frazy: „już starożytni Grecy i Rzymianie”, w ogóle Greków – w szerokim, ilustrowanym omówieniu – pominęli; znaleźli dla nich miejsce tylko w indeksie. Dla Rzymian zresztą też. Można się spierać o to, czy bez Iliady i Odysei zbiór książek, które zmieniły świat jest kompletny, czy ułomny. Ale taki jest. Kto przeczytał jakąkolwiek biografię Aleksandra Wielkiego, wie, że porównywał on się często z bohaterami Homera; to oni stanowili dla niego wzór. Można oczywiście powiedzieć, że jak to schizofrenikowi …