Małgorzata Czyńska Witkacy i kobiety. Harem metafizyczny Marginesy, Warszawa 2022, s. 344, ISBN 978-83-67262-59-0 Z nieśmiałością zajrzałam do alkowy Zakopiańskiego Demona za sprawą książki Małgorzaty Czyńskiej i nie żałuję. Bohater intrygujący i harem nietuzinkowy. Małgorzata Czyńska, zbierając portrety malarskie, fotografie, fragmenty listów i wspomnień, tworzy obyczajowy portret artystycznej bohemy początku XX wieku. Pierwszy raz usłyszałam o Witkacym, gdy miałam sześć lat. Razem z klasą licealistów trafiłam do Teatru Wybrzeże na „Szewców” z Henrykiem Bistą w roli prokuratora Scurvego. Mama – nauczycielka w liceum – zabrała mnie na wycieczkę swojej wychowawczej klasy i zaliczyłam wszystkie atrakcje ze starszymi kolegami. Pamiętam ten spektakl doskonale, choć przecież nic z niego rozumieć nie miałam wówczas prawa. Przyjęłam go zatem jako czystą formę. Witkacy chyba byłby ze mnie dumny. Gdy myślę o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, od razu widzę epokę: przełom XIX i XX wieku, Młodą Polskę i XX-lecie; kawiarnię Pod Picadorem i Skamandra, poetów, poetki, szampańskie zabawy w Małej Ziemiańskiej, ludzi budzących się do życia w obliczu zmieniającego się porządku świata (rewolucje, wojna, odzyskanie niepodległości), artystów, którzy eksperymentują z formą. Widzę polską stolicę kultury, która z biegiem lat, z biegiem dni z Krakowa przenosi się do Warszawy. Myślami pędzę do Zakopanego – szalonego i budzącego demony w najpospolitszych istotach (pamiętacie, co się stało z młodą Anielą Dulską w serialu Andrzeja Wajdy „Z biegiem lat, z biegiem dni”?). Gdybym mogła przenieść się w czasie, to chętnie do tego okresu. Spośród wspaniałych nazwisk Witkacy jawił mi się zawsze jako postać wyjątkowo ciekawa, wielowymiarowa i wszechstronnie utalentowana. Demoniczny, elokwentny, pomysłowy, dowcipny. I do tego piękny mężczyzna. I pewnie nie jestem w tym odosobniona. Zmierzenie się z biografią Stanisława Ignacego Witkiewicza to działanie karkołomne. Po pierwsze o Witkacym powiedziano i napisano dużo. Jest obiektem badań teatrologów, literaturoznawców, filozofów, krytyków sztuki. We wszystkich tych obszarach jego osobę i twórczość poddano analizie, której efektem są eseje, dysertacje czy rozprawy naukowe. Do kultowych lektur biograficznych należy „Mahatma Witkac” …