Polska Izba Książki przed wyborami parlamentarnymi opracowała tekst informacyjny o branży wydawniczo-księgarskiej. Zawiera on ważne informacje o bolączkach i potrzebach ludzi książki, a także postulaty do kandydatów do Sejmu i Senatu. Izba zachęca przedstawicieli branży, aby korzystać z opracowania – na przykład podczas spotkań wyborczych czy rozmów z dziennikarzami.

Wyzwania branży wydawniczej i księgarskiej w Polsce. Inwestycja w SŁOWO – rozwój czytelnictwa i pomoc twórcom oraz przemysłowi kreatywnemu – to wsparcie indywidualnego rozwoju i szans zawodowych obywateli oraz fundament sukcesu kraju na arenie międzynarodowej.

Wielkość sprzedaży książek w Polsce w cenach detalicznych to około 4 mld zł rocznie (mniej niż miliard euro).

Łączny obrót rynku książki w Europie to 36–38 mld euro. Udział Polski – tylko 2,7 proc.! Natomiast udział Polski w liczbie ludności Europy, to 5,1 proc.

Dla porównania w Niemczech sprzedaż w cenach detalicznych w roku 2021 osiągnęła 9,5 mld euro – to 10 x więcej niż w Polsce, a po uwzględnieniu liczby mieszkańców – jest to proporcjonalnie ponad 4 x większy rynek książki niż w Polsce. Wielkość sprzedaży książek w pozostałych rozwiniętych europejskich krajach (np. Francja, Włochy) także znacznie przewyższa wartość naszego rynku (z zachowaniem proporcji do liczby mieszkańców). Ww. kraje mają wysoki wskaźnik czytelnictwa (około 70 proc.) – w Polsce sięga on wg ostatnich badań 34 proc.!!!

Ww. kraje mają silnie rozwinięte sektory gospodarki oparte na innowacyjności i kreatywności.

Ww. kraje to, mimo obserwowanych problemów, społeczeństwa z rozbudowanymi i mocnymi instytucjami obywatelskimi, stabilną demokracją.

Brak inwestycji państwa w SŁOWO

Kolejne rządy po przełomie demokratycznym lat 1989–1990 i odzyskaniu przez Polskę niezawisłości pozostawiły branżę wydawniczo-księgarską – w odróżnieniu od filmu, teatru czy muzyki – wolnemu rynkowi.

We wczesnych latach dwutysięcznych powstały instytucje i agendy rządowe, które mają już znaczący dorobek w organizacji programów wspierających wydawców, księgarzy i bibliotek, niemniej dysponują one niewystarczającymi środkami oraz nie modyfikują warunków wsparcia stosownie do zmieniających się uwarunkowań działalności wydawniczej. Ponadto w ostatnich latach obserwujemy niepokojącą tendencję mnożenia instytucji państwowych, rozpraszania i tak ograniczonych zasobów, etatyzacji zadań w miejsce tworzenia instrumentów wspierających rynek oraz małe i średnie podmioty, które dominują w branży wydawniczej.

Nie wprowadzono na wzór silnych, rozwiniętych rynków wydawniczych we Francji czy Niemiec legislacyjnych rozwiązań, które tworzyłyby warunki dla zrównoważonego rozwoju. Brak stosownych mechanizmów ochronnych i stymulujących doprowadził do ciągłej eskalacji kryzysu małych i średnich podmiotów naszej branży. Liczba księgarń spadła z około 4000 do 1770. Rozwija się dominacja podaży „hitów”, zanikanie jakościowej, zróżnicowanej literatury oraz brak codziennego naturalnego kontaktu czytelnika z książką i z profesjonalnym księgarzem-doradcą.

W krajach rozwiniętych prowadzona jest od dziesiątek lat konsekwentna polityka wspierania czytelnictwa i rodzimego rynku wydawniczego, upowszechniania rodzimego dorobku kulturowego, rozwoju biblioróżnorodności i utrzymania gęstej sieci lokalnych księgarń oraz księgarń internetowych.

Przykładowe inwestycje w krajach o wysokim czytelnictwie i silnych rynkach książki:
– Francja: 13 mln euro rocznie rekompensaty za wypożyczenia biblioteczne (PLR), 5 mln euro rocznie subwencji; certyfikacja i 30 tys. euro nagrody dla „najlepszych” księgarni;
– Niemcy: 1 mln euro rocznych nagród dla księgarń; milionowe finansowe wsparcie dla fundacji zajmujących się promocją czytania (np. Fundacja Lesen);
– Hiszpania, Włochy – bony dla młodzieży na zakup książek.

Postulaty Polskiej Izby Książki – inwestycje państwa w podniesienie poziomu czytelnictwa i rozwój branży wydawniczej:

– Programy rozwoju czytelnictwa oparte ma wiedzy eksperckiej i doświadczeniu organizacji pozarządowych (rozwój NPRCz – środki przeznaczać nie tylko na biblioteki, lecz także na promocję czytania);
– Ustawa o zawodzie artysty – wsparcie dla autorów i tłumaczy, w szczególności dbałość o realne rekompensaty z tytułu upowszechniania treści książek poprzez elektroniczne nośniki oraz wyższe wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne;
– Stawka 0 proc. VAT na sprzedaż książek i prasy;
– Ulga podatkowa na zakup książek i prasy;
– Dla młodzieży szkolnej: bony na zakup książek w księgarniach na wzór bonów na kulturę wprowadzonych we Włoszech, Hiszpanii, Francji i Niemiec, które przyniosły pozytywne rezultaty;
– Zmiany w prawie autorskim, które będą wspierały ochronę własności intelektualnej i słusznych interesów twórców i producentów treści;
– Zwiększenie nakładów na coroczne zakupy biblioteczne (odnawianie księgozbiorów dotyczy zarówno bibliotek publicznych, jak i szkolnych, przedszkolnych i akademickich);
– Ustanowienie specjalnych programów wspierających transformację cyfrową branży wydawniczej z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych segmentów – odpowiednie uzupełnienie Programu Zintegrowanej Strategii Państwa.

BIURO PIK,
25.08.2023 R

(s. 10)