Co przyniesie 2022 rok? Jakie są oczekiwania i nadzieje branży? Poprosiliśmy osoby z naszego rynku książki – szefów wydawnictw, księgarzy i antykwariuszy, przedstawicieli agencji, bibliotek i stowarzyszeń branżowych – by przedstawiły wizje tego, czego można się spodziewać w ciągu najbliższych 12 miesięcy. SONIA DRAGA, prezes Polskiej Izby Książki i Grupy Wydawniczej Sonia Draga Rok 2022 jawi się przed wszystkimi Polakami pod znakiem niepewności. Galopująca inflacja, podwyżki cen energii, Polski Ład – to problemy, które dotykają nas wszystkich i z tego powodu naszą branżę też. Jeśli do tego nałożymy rosnące już od kilku miesięcy ceny papieru i trudności w obszarze druku książek, to ciężko pokusić się o optymizm. Wydatki na kulturę, w tym i na książki, będą musiały znów znaleźć się na końcu potrzeb realizowanych przez wielu konsumentów. Polacy pewnie zacisną w tym roku pasy i może się okazać, że będą odkładać pewne zakupy. Zawsze byłam jednak niepoprawną optymistką i staram się nie pozbywać nadziei, że mimo trudności Polacy znajdą w tym roku i czas, i pieniądze na lekturę. Licząc się jednak z tym, że tegoroczne zakupy konsumenckie mogą być ograniczane, w naszej ofercie wydawniczej będziemy stawiać na tytuły i autorów pewnych, sprawdzonych. Mam nadzieję też na to, że wciąż powodzeniem cieszyć się będzie literatura dla najmłodszych, kontynuując ten pozytywny trend od początków pandemii. Ktoś kiedyś powiedział, że w czasach kryzysu książki dobrze się sprzedają, jako ta najtańsza forma rozrywki, i ta myśl powinna nas trzymać na duchu. Oczywiście, w międzyczasie pojawiły się tańsze formy, w postaci serwisów streamingowych, ale książki wciąż mają szansę się obronić. Życzę zatem wszystkim, by rok 2022 nie okazał się tak czarny, jak go wszyscy malują!. RAFAŁ LISOWSKI, prezes zarządu Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury Rok 2022 rozpoczynamy z nadzieją, że okaże się on wolny od nieprzewidzianych perturbacji i będzie powrotem do pełnej normalności. Branża książkowa w znacznej mierze przeszła pandemiczny kryzys suchą nogą, wciąż jednak nie powrócił choćby pełen kalendarz targów i festiwali. W przejściowym roku 2021 widoczna była obecność Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, ale także tłumaczy i tłumaczek jako takich na wielu imprezach literackich, liczymy więc, że ta tendencja się utrzyma. Tłumacze coraz częściej zajmują zasłużone miejsce obok swoich autorów i autorek na festiwalowych scenach, aktywnie uczestnicząc w promocji przekładanych książek. O tym samym świadczy również coraz częstsza obecność ich nazwisk na okładkach. To, co jeszcze kilka lat temu uchodziło za ewenement, dziś dla rosnącej liczby najlepszych polskich wydawnictw staje się standardem. Wydawcy dostrzegli, że nazwisko cenionego autora lub autorki przekładu bywa wartościowym elementem przyciągającym czytelnika i pomagającym wypromować książkę. W minionym roku szerokim echem w międzynarodowym środowisku literackim odbiła się akcja zabiegania o obecność nazwisk tłumaczy na okładkach książek zapoczątkowana przez amerykańską tłumaczkę Jennifer Croft, autorkę przekładów dzieł m.in. Olgi Tokarczuk. Warto docenić, że na tle innych krajów Polska już dziś pod tym względem wychodzi przed szereg, biorąc zaś pod uwagę aktualną dynamikę, może to być jeden z książkowych trendów 2022 roku. Wzrastająca widoczność tłumaczy i tłumaczek oraz ich rola w promowaniu książek to jednak tylko jedna strona medalu; drugą są niestety utrzymujące się, a nawet narastające problemy w zakresie warunków pracy. Na 2022 rok Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury planuje nową edycję badania, które pozwoli ocenić, co w naszej branży zmieniło się na lepsze lub na gorsze przez ostatnie dwa lata. Obserwujemy bowiem w tym zakresie znaczne rozwarstwienie. O ile nieraz można mówić z satysfakcją o partnerskich relacjach na linii tłumacz-wydawca, o tyle w wielu przypadkach stawki za przekład nie rosną proporcjonalnie do innych wskaźników ekonomicznych lub wręcz utrzymują na krytycznie niskim poziomie, a prawa tłumaczy nie są respektowane i dostatecznie chronione. STL razem z najważniejszymi przedstawicielami wszystkich sektorów świata wydawniczego pracuje nad poprawą tych warunków w ramach Kongresu Książki koordynowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe. Mocno liczymy na to, że do czasu jesiennego Festiwalu Conrada wspólnie przygotujemy porozumienie wyznaczające dobre standardy branżowej współpracy. Mamy również nadzieję, że nadchodzący rok przyniesie upragnione zmiany legislacyjne. Zdecydowanie zbyt długo już czekamy na przyjęcie ustawy o uprawnieniach artysty zawodowego, która nie tylko tłumaczom, ale przedstawicielom wszystkich zawodów artystycznych umożliwi dostęp do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. W zeszłym roku projekt ustawy podano do publicznej wiadomości. Oczekujemy, że w tym jego ostateczna wersja zostanie przyjęta przez parlament. Innym ważnym momentem będzie zapowiadana na II kwartał 2022 roku implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa wprowadza wiele istotnych zmian, z których najważniejsze z perspektywy naszej grupy zawodowej będą te dotyczące zapewnienia twórcom i wykonawcom odpowiedniego i stosownego wynagrodzenia z tytułu rozporządzania prawami autorskimi. Wiążemy z tą inicjatywą duże nadzieje i liczymy na szeroko zakrojone konsultacje projektu z udziałem wszystkich zainteresowanych stron. KATARZYNA DARDZIŃSKA, właścicielka Antykwariatu Lublin Oczekiwania i nadzieje? Chyba więcej strachu, czy dam radę. Pandemia nas nie zniszczyła, za to Polski Ład może. Mimo wszystko mam nadzieję, że chociażby na okoliczność zmiany lokalu na bardziej prestiżowe miejsce, ładniej urządzone i o większym metrażu, klienci nie zawiodą i będą mnie odwiedzać i kupować książki. Poza tym mam chyba ten „luksus”, że sprzedaję książki używane, więc mogę mieć niższe niż księgarze ceny. Ale za to muszę sprzedać ich więcej, by „zarobić” na koszty. Nigdy nie jest idealnie ;) Liczę też na wprowadzenie zerowej stawki podatku VAT na książki. Trwają rozmowy na ten temat, więc jest nadzieja. Niewątpliwie byłoby to jakieś zmniejszenie kosztów w stale rosnących kosztach w innych dziedzinach. Generalnie, jakby nie patrzeć, cała nadzieja w klientach. Nadzieja, że dalej będą czytać książki, że księgarnie i antykwariaty są dla nich ważnymi, kulturotwórczymi i opiniotwórczymi miejscami. Liczę na młodych, mądrych ludzi, którzy kochają książki. A jako że nadzieja zawsze umiera ostatnia, to oczekiwania do 2022 roku są takie, by nie był gorszy niż 2021, to już będzie idealnie :) ALICJA GDAŃSKA, współwłaścicielka Księgarni Gdańscy Wyjątkowo w tym roku nie planujemy inwestycji w naszej księgarni. Piszę wyjątkowo, ponieważ każdego roku przeznaczaliśmy ok. 20 proc. naszych zysków na podniesienie standardów funkcjonowania firmy. Obecna sytuacja polityczno-gospodarcza wymusza zachowanie rozwagi w wydatkach, ograniczając je do niezbędnego minimum. Po analizie przychodów i wydatków za 2021 rok mamy obraz budżetu księgarni i sytuacji, w jakiej funkcjonujemy. O ile odbiorcy indywidualni stanowią solidną podstawę naszej sprzedaży, to z niepokojem patrzymy na funkcjonowanie instytucji (szkoły, szkolne biblioteki biorące udział w programach ministerialnych, przedszkola itp.). Brak wsparcia finansowego organów prowadzących doprowadza do braku chęci pisania nowych projektów przez bibliotekarzy. Widzimy mniejsze zainteresowanie książkami popularnonaukowymi, również przez rodziców, którzy od początku pandemii starali się zadbać o dodatkowe źródła wiedzy. Brak motywacji ze strony nauczycieli, być może spowodowany przedłużającą się zdalną nauką, przekłada się na mniejsze zakupy lektur szkolnych, atlasów i pomocy naukowych. Nie spodziewamy się też wzmożonych zakupów literatury dla dzieci i młodzieży. Z naszej strony dbamy o jeszcze lepszy dobór dobrej literatury dla każdej grupy wiekowej, nawiązujemy współpracę z aktywnymi instytucjami (biblioteki, centra kultury), planujemy cykliczne spotkania z czytelnikami (z racji pandemii przewidujemy niezbyt liczny udział czytelników, jednak będziemy bazować na stałych, solidnych grupach czytelniczych). Otrzymujemy liczne zapytania o możliwość dyskusji i obecnie opracowujemy plan wydarzeń. Z racji niedużej firmy mamy możliwość podejmowania szybkich decyzji i szybkiego reagowania na zmieniającą się rzeczywistość. Pewnym ograniczeniem jest nadrukowana cena książek, która nie pozwala podnieść cen detalicznych o wskaźnik inflacji, czyli rentowność księgarni będzie dużo niższa niż w 2021 roku. Klienci nie reagują na wyższe ceny nowości, jednak nasza sprzedaż opiera się w większości na tytułach wydanych w ubiegłych latach (lektury, książki dla dzieci, klasyka itd.). Przewidujemy mniejsze zyski w dziale książki i nie do końca jesteśmy zdolni przewidzieć nasze stałe koszty. Mamy własny lokal, jednak nie znamy cen gazu (ogrzewanie) i energii. Faktury za zużycie gazu otrzymamy dopiero w lipcu i jest to największa niewiadoma w prowadzeniu naszej działalności. Spodziewamy się też wzrostu podatku od nieruchomości, składek ZUS, podwyżki za pozostałe media i wzrostu wynagrodzeń. Obserwujemy zwiększenie liczby klientów, jednak kupują oni mniej towarów, ograniczając się do niezbędnych wydatków. Prawdopodobnie zastosujemy podobną metodę w prowadzeniu księgarni w 2022 roku. Rezygnujemy z zakupu środków trwałych, remontu budynku, zwiększenia liczby pracowników. Prawdopodobnie nie nawiążemy bezpośredniej współpracy z nowymi wydawcami. Będzie to rok „na przeczekanie”. Mnie raczej trudności motywują, jednak trudno przewidzieć wpływ Polskiego Ładu na działalność księgarni. Mam nadzieję, że duży dział papierniczy złagodzi skutki inflacji. Liczymy też na wsparcie programów ministerialnych, tym razem dostosowanych do rzeczywistych potrzeb naszej działalności. ANITA MUSIOŁ, właścicielka wydawnictwa Pauza Moją największą nadzieją na ten rok (pewnie nie będę oryginalna, bo wielu przedsiębiorców marzy o tym samym) to stabilizacja, szczególnie finansowa. Mam ogromną nadzieję, że inflacja, w połączeniu z nowymi przepisami podatkowymi Polskiego Ładu, nie wpłynie negatywnie na zakupy książek. Kryzys pandemiczny w ubiegłych dwóch latach nie dotknął naszej branży w znaczący sposób: pomimo wciąż narastających problemów z cenami i dostępnością papieru na rynku, a co za tym idzie nieraz wyższymi cenami okładkowymi książek, czytelnicy nie zawiedli. Mam nadzieję, że osoby, które „zbiednieją” na skutek zmian podatkowych, prędzej zrezygnują z fryzjera czy kosmetyczki niż z dobrej książki – tego życzę Pauzie i innym wydawcom! MARIA STRARZ-ZIELIŃSKA, prezes zarządu agencji literackiej Graal Dwa ostatnie lata, pomimo pandemii, były bardzo dobre dla branży wydawniczej. Mimo wzrostu cen papieru i oczekiwanych następnych podwyżek, wydawcy dostosowali się do nowej sytuacji i sądzę, że patrzą optymistycznie w przyszłość. Wzrasta sprzedaż e-booków, wzrasta też sprzedaż audiobooków, więc otwarte są nowe pola przychodów. Cieszy mnie to, że polscy pisarze tak dużo piszą i dominują na listach bestsellerów, brawo! Sądzę, że z literatury zachodniej ciągle będzie wzrastała sprzedaż biografii (liczy się umiejętność docierania do różnych źródeł) i autobiografii, literatury kobiecej, romantycznej i romantyczno-erotycznej. A więc głowa do góry, Sempre Avanti! MIKOŁAJ MAŁACZYŃSKI, prezes zarządu firmy Legimi Rozpoczynamy rok niepewności – kolejne fale pandemii powodowane mutacjami koronawirusa, inflacja i słabnąca siła nabywcza, zaburzenia w łańcuchach dostaw, niepokoje za naszą wschodnią granicą to tematy, którymi najprawdopodobniej będziemy żyli przez najbliższe 12 miesięcy. Zjawiska te będą napędzały i utrwalały nowopowstałe nawyki w dostępie do dóbr kultury za pośrednictwem internetu, w szczególności sklepów i platform internetowych oraz urządzeń mobilnych. Ten trend będą próbowały wykorzystać też big-techy tworząc nowy rynek – wyłącznie wirtualny i cyfrowy – tzw. metawersum. Warto obserwować jego powstawanie. Dziś ten termin brzmi dla wielu z nas zagadkowo, lecz sądzę, że za rok już tak nie będzie, a to za sprawą spodziewanych w tym roku pionierskich rozwiązań opartych na augmented reality i okularach, które trafią do masowego odbiorcy. Gdzie w tym wszystkim znajdzie się książka? Nadal będzie naszą odskocznią, azylem i bezpieczną przystanią. Będziemy po nią sięgać coraz chętniej w sieci – w różnych formatach. Nadejdzie też moment na większą aktywność w Polsce światowego giganta e-commerce, który być może wprowadzi swoje flagowe rozwiązania znane z innych rynków, takie jak inteligentne głośniki czy jednodniowe dostawy. Wydawcom życzę udanego roku i samych trafionych tytułów, które wpasują się w potrzebę chwili. W Legimi będziemy towarzyszyć Wam i Waszym autorom, najaktywniej promując tytuły wydawane w formie synchrobooków – jest to nasze autorskie rozwiązanie, stanowiące połączenie e-booka z audiobookiem. ALDONA MACKIEWICZ, właścicielka Toruńskiego Antykwariatu Księgarskiego Jeśli chodzi o Toruński Antykwariat Księgarski, to zapowiada się rok pełen wyzwań związanych z wypełnieniem standardów „Certyfikatu dla małych księgarni”. Nasza firma jest beneficjentem tego programu: w 2021 dostaliśmy dofinansowanie, kupiliśmy i opłaciliśmy różne …