Dzieje najdłużej działającej na rynku książki oficyny wydawniczej sięgają roku 1817, kiedy magnat i miłośnik sztuki drukowanej Józef Maksymilian Ossoliński założył fundację, która dziesięć lat później powołała do życia Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, łączący w sobie funkcje biblioteki publicznej, instytutu naukowego, galerii obrazów ze zbiorów książąt Lubomirskich oraz dział wydawniczy. Zakład mieścił się aż do roku 1946 we Lwowie przy ul. Ossolińskich 2, w dawnym kościele św. Agnieszki i klasztorze Karmelitanek Trzewiczkowych, zlikwidowanych przez władze austriackie w 1782 roku. Dekretem guberialnym z roku 1827 firma uzyskała prawo posiadania drukarni oraz introligatorni. Odtąd, do dzisiaj, Ossolineum pozostaje wierne swojemu profilowi wydawania przede wszystkim prac naukowych i klasycznej literatury pięknej. Od 1828 roku Zakład edytował w formie zeszytów kwartalnik literaturoznawczy „Czasopismo Naukowe Księgozbioru Publicznego im. Ossolińskich”. Rozpoczęto również publikacje wydawnictw nieperiodycznych, a pierwszymi z nich były: „Nowy kalendarz czy Świątnik lwowski na rok 1831” oraz „Katechizm poddanych galicyjskich” (1832), w opracowaniu Konstantego Słotwińskiego. Dysponujący własną drukarnią dział wydawniczy realizował również zamówienia osób prywatnych, na przykład lekarza Karola Kaczkowskiego, któremu opublikowano w nakładzie 500 egz. broszurę „Jedna lekcja higieny” czy jego brata, również lekarza, Michała Kaczkowskiego, który zamówił druk „Przepisów zachowania się przy użyciu wód mineralnych” (nakład 700 egz.). W roku 1834 ukazały się w nakładzie 1000 egz. „Kazania i mowy X. Mickiewicza”. Z prac własnych Zakładu Narodowego wydano m.in. Pisma J.M. Ossolińskiego, „Zbiór pamiętników o  dawnej Polsce” Juliana Ursyna Niemcewicza, „Przestrogi i zapytania dobrej i światłej matki zadawane córce idącej za mąż i jej odpowiedzi” Adama Junoszy Rościszewskiego, Listy Jana III Sobieskiego i „Historię wojny moskiewskiej aż do opanowania Smoleńska” Stanisława Żółkiewskiego. W okresie po upadku Powstania Listopadowego oficyna drukowała w konspiracji patriotyczne utwory, jak „Pieśni powstańcze”, „Pamiętniki” Jana Kilińskiego, „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” Adama Mickiewicza oraz wiersze tego autora („Reduta Ordona”, „Do Matki Polki”). Zwróciła w ten sposób na siebie baczniejszą uwagę władz austriackich i tak niechętnie patrzących na rozwój „narodowej” instytucji. Na rozkaz Wiednia wzmożono rewizje w budynkach Zakładu, a ich konsekwencjami były represje. Na kilka lat działalność wydawnicza firmy została zawieszona, a Konstantego Słotwińskiego, jej dyrektora, skazano na osiem lat ciężkiego więzienia w twierdzy Küfstein. Od początku lat czterdziestych oficyna mogła powrócić na rynek wydawniczy. Do końca XIX stulecia edytowano m.in. kilkutomowe dzieło „Monumenta Poloniae historica” (1851-1876); „Słownik języka polskiego” Samuela Bogumiła Lindego w sześciu tomach, opracowanie Wojciecha Kętrzyńskiego na temat polskości Prus: „O narodowości polskiej w Prusiech Zachodnich za czasów krzyżackich” (1874) oraz „O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich” (1882). W opracowaniu Antoniego Małeckiego ukazała się „Biblia królowej Zofii” w przeznaczonym dla wdowy po królu Jagielle tłumaczeniu ks. Andrzeja z Jaszowic. Ten sam historyk literatury polskiej publikował także pod szyldem Zakładu Narodowego studia i rozprawy o Juliuszu Słowackim, Adamie Mickiewiczu, Janie Kochanowskim, Andrzeju Fryczu-Modrzewskim. Opracował również antologie „Wybór mów staropolskich” i „Studia heraldyczne”. W 1878 roku Ossolineum uzyskało, dzięki wieloletnim staraniom Sejmu Galicyjskiego, monopol na wydawanie podręczników dla uczniów polskich szkół ludowych. Był to przełom w działalności Zakładu, który w związku z tym znacznie powiększył zaplecze poligraficzne. „Dzięki temu rozbudowano drukarnię, tworząc z niej największą oficynę typograficzną Lwowa. Powstała również własna wielka introligatornia” – napisali Wojciech Jankowerny i Jan Okopień w monografii „Zawsze pod kopułą”. Sienkiewicz motorem rozwoju Po I wojnie światowej, wyzwolona z  władzy zaborców, niepodległa na okres najbliższych dwudziestu lat Polska, powitała Zakład niebagatelnymi wyzwaniami. Ossolineum, wcześniej promieniujące światłem nauki i kultury na gruncie lwowskim i galicyjskim, stało się teraz jedną z rozlicznych firm edytorskich na ogromnym terenie II Rzeczypospolitej, z którą konkurowały takie potęgi wydawnicze, jak Gebethner i Wolff, Książnica Atlas, Krakowska Spółka Wydawnicza czy Wydawnictwo Polskie. W dodatku lwowska firma utraciła monopol na wydawanie podręczników, które rząd II RP podporządkował Polskiej Akademii Umiejętności. W tej sytuacji, Ludwik Bernacki, dyrektor Zakładu Narodowego od roku 1918 (będzie nim do września 1939 roku) musiał podjąć decyzję, w jaki sposób kontynuować działalność instytucji o dużym zasięgu, będącej przecież nie tylko firmą edytorską, ale przede wszystkim potężną biblioteką, placówką naukową, no i muzealną, dysponującą cennymi, wymagającymi odpowiedniej opieki i ochrony, zbiorami, co wymagało przecież ogromnych nakładów finansowych. „Do 1918 roku potrzebne środki materialne czerpał Zakład z  majątków ziemskich, odsetek kapitałów i  oprocentowanych papierów wartościowych, uzyskanych w  drodze zapisów” – czytamy w  monografii Wojciecha Jankowernego i Jana Okopienia. „W czasie pierwszej wojny światowej i po niej majątki fundacyjne przestały przynosić dochody. Upadł również monopol Ossolineum na wydawanie książek szkolnych (…) Bernacki (…) wystąpił z  planem sprzedaży części dóbr pochodzących z późniejszych zapisów w celu rozwinięcia działalności wydawniczej. Otrzymana z parcelacji suma miliona złotych umożliwiła rozwój wydawnictwa. Dzięki tym dochodom Zakład uniezależnił się od jakichkolwiek subwencji państwowych, samorządowych lub ofiarności społecznej, zdołał utrzymać równowagę finansową i samowystarczalność”. Posunięcie okazało się strzałem w dziesiątkę. Nastąpiła rozbudowa działu edytorskiego, a następnie wyodrębnienie go w postaci autonomicznej oficyny wydawniczej. Kolejnym strzałem w środek tarczy było podpisanie umowy w roku 1920 ze spadkobiercami Henryka Sienkiewicza, na mocy której Ossolineum stało się wyłącznym edytorem dzieł autora „Quo vadis”. Bernacki rozpoczął wydawanie książek – w …